Pielgrzymki

1. Dominikana, Meksyk, Bahamy 25 I – 1 II 1979

Cel pielgrzymki: Umocnienie Kościołów lokalnych, inauguracja pontyfikatu Jana Pawła II w skali międzynarodowej oraz inauguracja obrad III Konferencji Ogólnej Episkopatu Ameryki Łacińskiej: „Ewangelizacja Ameryki Łacińskiej dzisiaj i w przyszłości”.

Dominikana 25 – 26 I
Najważniejsze wydarzenie: Msza św., podczas której Jan Paweł II w homilii przypomniał historię ewangelizacji krajów Ameryki Łacińskiej oraz postaci pierwszych misjonarzy. Papież odwiedził m.in. najuboższą dzielnicę Santo Domingo.

Meksyk 26 – 31 I
Najważniejsze wydarzenie: Jan Paweł II zainaugurował obrady III Konferencji Ogólnej Episkopatu Ameryki Łacińskiej. Z tej okazji wygłosił przemówienie, które ukazało zadania dla Kościoła Ameryki Łacińskiej.

Bahamy 1 II
Przed powrotem do Rzymu Jan Paweł II zatrzymał się na przegląd techniczny samolotu. Mimo później pory (godz. 1:30 czasu miejscowego) spotkał się z wiernymi kierując do nich przemówienie.

3. Irlandia, USA 29 IX – 7 X

Irlandia 29 IX – 1 X 1979
Cel pielgrzymki: Umocnienie w wierze chrześcijan w Irlandii. Jubileusz 100-lecia sanktuarium maryjnego w Knock.
Najważniejsze przesłanie: W przemówieniach papież mówił o roli Eucharystii w życiu każdego chrześcijanina, która daje siłę w walce ze współczesnymi zagrożeniami.

USA 1 – 7 X
Cel pielgrzymki: Spotkanie z wiernymi Kościoła w USA oraz wizyta w siedzibie Organizacji Narodów Zjednoczonych w Nowym Jorku.
Najważniejsze przesłanie: Przemówienie Jana Pawła II na XXXIV Sesji Zgromadzenia Ogólnego ONZ w Nowym Jorku. Tematem przemówienia była: Godność osoby ludzkiej, która jest fundamentem sprawiedliwości i pokoju. Papież poddając analizie współczesną cywilizację podkreślił, iż przyczyniła się ona do rozwoju dóbr materialnych z równoczesnym zepchnięciem na margines duchowego wymiaru ludzkiej egzystencji. Jan Paweł II mówił: „Postęp ludzkości musi się mierzyć nie tylko rozwojem nauki i techniki, w czym uwidacznia się wyjątkowa pozycja człowieka w przyrodzie, ale równocześnie, a nawet bardziej jeszcze prymatem wartości duchowych i rozwojem życia moralnego”.

5. Demokratyczna Republika Konga (dawny Zair), Kongo, Kenia, Ghana, Burkina Faso, Wybrzeże Kości Słoniowej 2 – 12 V 1980

Demokratyczna Republika Konga (dawny Zair) 2 – 6 V i Kongo 5 V
Cel pielgrzymki: Jubileusz 100-lecia ewangelizacji Zairu, Ghany oraz spotkanie z wiernymi i umocnienie ich w wierze.

Kenia 6 – 8 V
Najważniejsze wydarzenie: Msza św. sprawowana w języku angielskim. Do mieszkańców Kenii Jan Paweł II zwrócił się w miejscowym języku suahili.

Ghana 8 – 10 V
Najważniejsze wydarzenie: Msza św. podczas której papież udzielił dziesięciu dorosłym osobom sakramentu chrztu św. i bierzmowania.

Burkina Faso 10 V
Najważniejsze przesłanie: Burkina Faso jest jednym z najbiedniejszych krajów leżących w strefie Sahelu, które nękane są katastrofalnymi suszami. Papież wezwał organizacje pozarządowe i międzynarodowe oraz naukowców, techników i polityków poszczególnych państw, aby udzielały pomocy krajom Sahelu. W 1984 r. na rzecz tych krajów powstała fundacja, której nadano imię Jana Pawła II.

Wybrzeże Kości Słoniowej 10 – 12 V
Najważniejsze przesłanie: Apel o odrzucenie konsumpcyjnego stylu życia i zachowanie własnej tożsamości.

7. Brazylia 30 VI – 12 VII 1980

Cel pielgrzymki: Inauguracja X Krajowego Kongresu Eucharystycznego. Jubileusz 25-lecia powstania CELAM – Rady Biskupów Ameryki Łacińskiej.
Najważniejsze wydarzenia: W bogatym programie pielgrzymki, oprócz oficjalnych spotkań z władzami państwowymi i kościelnymi, Jan Paweł II spotykał się kilkakrotnie z dziećmi i młodzieżą, z najbiedniejszymi mieszkańcami i trędowatymi, z Indianami i imigrantami, z więźniami, a także z ludźmi kultury nauki i pracy.

9. Pakistan, Filipiny, wyspa Guam, Japonia, USA (Alaska) 16 – 26 II 1981

Pakistan 16 II
Cel pielgrzymki: Umocnienie w wierze chrześcijan w Pakistanie.
Najważniejsze przesłanie: Podczas dwugodzinnego spotkania z mieszkańcami Karaczi papież podkreślał konieczność podejmowania dialogu między chrześcijanami a muzułmanami.

Filipiny – „Azjatycka latarnia chrześcijaństwa” 17 – 22 II
Cel pielgrzymki: Beatyfikacja Wawrzyńca Ruiza i jego piętnastu towarzyszy, którzy zostali zamordowani w latach 1633 – 1637 podczas prześladowań chrześcijan w Japonii.

Wyspa Guam 22 – 23 II
Cel pielgrzymki: Umocnienie w wierze Kościoła lokalnego. Wizyta miała miejsce w 405. rocznicę wybudowania przez o. Luisa Diego de San Vitoresa pierwszego kościoła.

Japonia 23 – 26 II
Cel pielgrzymki: Spotkanie ze wspólnotą wierzących, oddanie czci męczennikom za wiarę.
Najważniejsze wydarzenia: wystąpienie w Hiroszimie, podczas którego papież apelował o to, aby wszelkie decyzje podejmowane były w perspektywie pokoju. Podczas spotkania z ludźmi nauki, papież podkreślił, iż przyszłość ludzkości zależy od moralnych wyborów.

USA (Alaska) 26 II
Cel pielgrzymki: Spotkanie z mieszkańcami Alaski.
Najważniejsze wydarzenia: Msza św. w której uczestniczyli rdzenni mieszkańcy Alaski.

11. Portugalia 12 – 15 V 1982

Cel pielgrzymki: Podziękowanie Matce Bożej z Fatimy za ocalenie życia podczas zamachu 13 maja 1981 r.
Najważniejsze przesłanie: W swych przemówieniach Jan Paweł II często nawiązywał do orędzia z Fatimy i podkreślał ciągłą jego aktualność.

13. Brazylia i Argentyna 10 – 13 VI 1982

Brazylia 11 VI
Cel pielgrzymki: Podczas postoju technicznego spotkanie z mieszkańcami Brazylii
Najważniejsze przesłanie: Jan Paweł II wygłosił przemówienie nawiązując do motywów podróży do Ameryki Południowej.

Argentyna 11 – 12 VI
Cel pielgrzymki: Prośba o pokój i zażegnanie konfliktu między Argentyną a Wielką Brytanią o wyspy Falklandy/Malwiny.
Najważniejsze wydarzenia: Jan Paweł II spotkał się z przedstawicielami władz państwowych oraz hierarchami kościelnymi, kapłanami i zakonnikami. Centralnym punktem pielgrzymki była Msza św. w intencji pokoju na świecie. Papież odwiedził także sanktuarium Matki Bożej Pocieszenia w Lujàn, gdzie u stóp figury Matki Bożej zostawił złotą różę.

15. San Marino 29 VIII 1982

Cel pielgrzymki: Spotkanie z wiernymi Kościoła w San Marino
Najważniejsze wydarzenie: Jan Paweł II był pierwszym papieżem, który odwiedził tę republikę. Była to zarazem najkrótsza wizyta papieża, gdyż trwała zaledwie pięć godzin. Jan Paweł II został przywitany przy dźwięku fanfar i strzałów z armat. Centralnym punktem podróży apostolskiej była Msza św.

17. Portugalia, Kostaryka, Nikaragua, Panama, Salwador, Gwatemala, Honduras, Belize, Haiti 2 – 10 III 1983

Portugalia 2 III
Cel pielgrzymki: Podczas technicznego postoju papieskiego samolotu Jan Paweł II spotkał się z mieszkańcami Portugalii. Był to pierwszy etap pielgrzymki papieża do krajów Ameryki Środkowej
Najważniejsze przesłanie: Podczas przemówienia papież ponowił swój apel, aby słuchać „poleceń, które płyną (…) z Fatimy”.

Kostaryka 2 – 3 III
Cel pielgrzymki: Spotkanie z Kościołem partykularnym.
Najważniejsze wydarzenie: Jednym z głównych punktów wizyty była Msza św. w której uczestniczyło ok. 1 mln ludzi. W homilii papież podkreślił, iż budowanie Kościoła jest zadaniem i obowiązkiem każdego chrześcijanina.

Nikaragua 4 III
Cel pielgrzymki: Spotkanie z Kościołem partykularnym oraz wołanie o pokój
Najważniejsze wydarzenia: Podczas papieskiej pielgrzymki w państwie tym obowiązywał stan wyjątkowy. Dochodziło bowiem nie tylko do walk wewnętrznych, ale także kraj ten zagrożony był wojną z Hondurasem. Na kilka dni przed przyjazdem papieża nie sprzedawano benzyny. W dniu zaś przyjazdu papieża nie kursowały środki komunikacji miejskiej, co uniemożliwiło wiernym dotarcie na spotkanie z Janem Pawłem II. Poza tym podczas Mszy św. i homilii partyjne ugrupowania przez megafony skandowały polityczne hasła, chcąc w ten sposób zagłuszyć głos papieża. Jan Paweł II wielokrotnie prosił o ciszę.

Panama 5 III
Cel pielgrzymki: Spotkanie z Kościołem partykularnym
Najważniejsze wydarzenie: Msza św. dla rodzin.

Salwador 6 III
Cel pielgrzymki: Spotkanie z Kościołem partykularnym oraz wołanie o pokój
Najważniejsze wydarzenie: Msza św. w intencji pokoju i pojednania.

Gwatemala 6 – 7 III
Cel pielgrzymki: Spotkanie z Kościołem partykularnym oraz wołanie o pokój
Najważniejsze przesłanie: Gwatemala to kraj, który od dziesiątków lat doświadczał zamachów wojskowych, walk między rządami i siłami opozycji. Walki te pociągały za sobą wiele ofiar. Prześladowani i mordowani byli także księża. Centralnym wydarzeniem tej pielgrzymki była Msza św. podczas której Jan Paweł II wygłosił homilię na temat wiary, która prowadzi do sprawiedliwości i pokoju.

Honduras 8 III
Cel pielgrzymki: Spotkanie z Kościołem partykularnym
Najważniejsze wydarzenie: Msza św. podczas której Jan Paweł II zawierzył Matce Bożej wszystkie kraje Ameryki Środkowej.

Belize 9 III
Cel pielgrzymki: Spotkanie z Kościołem partykularnym
Najważniejsze wydarzenie: Msza św. w intencji jedności chrześcijan.

Haiti 10 III 1983
Cel pielgrzymki: Zamknięcie Krajowego Kongresu Maryjnego i Eucharystycznego, spotkanie z Kościołem partykularnym
Najważniejsze wydarzenie: Msza św. zamykająca Kongres.

19. Francja 14 – 15 VIII 1983

Cel pielgrzymki: „Prywatna pielgrzymka do Lourdes w Roku Jubileuszowym 1950-lecia Odkupienia, w 125. rocznicę objawień Matki Bożej i w 50. rocznicę kanonizacji Bernadetty Soubirous”.
Najważniejsze wydarzenie: Papież miał przyjechać do Lourdes na Międzynarodowy Kongres Eucharystyczny w lipcu 1981 r., jednak zamach na jego życie, który miał miejsce 13 maja 1981 r. to uniemożliwił. W swoich przemówieniach Jan Paweł II wiele uwagi poświęcił pielgrzymowaniu i „teologii cierpienia”. W akcie oddania papież powierzył Maryi cały Kościół i naród francuski.

21. USA (Alaska), Korea Płd., Papua – Nowa Gwinea, Wyspy Salomona, Tajlandia 2 – 12 V 1984

Pielgrzymka ta była jedną z najdłuższych podróży apostolskich Jana Pawła II. Jej łączna długość wynosiła ok. 38 500 km

USA (Alaska) 2 V
Cel pielgrzymki: Wizyta na Alasce rozpoczęła pielgrzymkę Jana Pawła II na Daleki Wschód. Jej celem było spotkanie z wiernymi Kościoła lokalnego podczas technicznego lądowania samolotu.
Najważniejsze przesłanie: W przemówieniu papież nazwał Alaskę „skrzyżowaniem dróg świata”. Podkreślił gościnność i otwartość jej mieszkańców.

Korea Płd. 3 – 7 V
Cel pielgrzymki: „200 lat Kościoła katolickiego w Korei, kanonizacja 103 Męczenników Koreańskich”.
Najważniejsze wydarzenie: Jan Paweł II odwiedził leprozorium, gdzie spotkał się z trędowatymi, co wywołało duży podziw i szacunek wśród buddystów (stanowili oni wówczas 85 % mieszkańców Korei, katolicy zaś zaledwie 5 % jej mieszkańców). Kulminacyjnym wydarzeniem pielgrzymki papieża była Msza św. podczas której Jan Paweł II kanonizował 103 Koreańskich Męczenników. Od XIII w. była to pierwsza kanonizacja poza Rzymem. Ojciec Święty spotkał się także z przywódcami religii niechrześcijańskich w Korei, co było ważnym wydarzeniem dla dialogu między religiami.

Papua – Nowa Gwinea 7 – 10 V
Cel pielgrzymki: „Obchody 100. rocznicy przybycia pierwszych misjonarzy, spotkanie z lokalną wspólnotą kościelną”.
Najważniejsze wydarzenie: Pielgrzymka ta była wyrazem wdzięczności nie tylko za ewangelizację tych ziem, ale także za liczne powołania kapłańskie i zakonne. Papuę – Nową Gwineę Jan Paweł II odwiedził już w 1973 r. Wówczas jako abp metropolita krakowski zatrzymał się w drodze do Australii na Międzynarodowy Kongres Eucharystyczny.

Wyspy Salomona 9 V
Cel pielgrzymki: Spotkanie z wiernymi Kościoła lokalnego
Najważniejsze przesłanie: W przemówieniu podczas Mszy św. Jan Paweł II podkreślał wartość pojednania, które dokonuje się poprzez sakramenty.

Tajlandia 10 – 11 V
Cel pielgrzymki: „Wdzięczność dla narodu tajlandzkiego za przyjęcie uchodźców z Półwyspu Indochińskiego, spotkanie z lokalną wspólnotą kościelną”.
Najważniejsze przesłanie: Pielgrzymka ta miała charakter misyjny. Podczas przemówienia papież podkreślał, iż misyjność Kościoła nie ma polegać na współzawodnictwie, czy narzucaniu poglądów, ale polegać ma na dzieleniu się „z potrzeby serca Bożym życiem”. Ważnym wydarzeniem było spotkanie z przywódcą buddyzmu oraz wizyta papieża w obozie dla uchodźców w Phanat Nikhom. Jan Paweł II m.in. mówił do nich: „Wiedzcie, iż jest ktoś, kto o was pamięta, kto wam współczuje, kto chce wam pomóc, kto chce uczynić coś, co by wam przywróciło nadzieję. Miejcie zaufanie do samych siebie. Nie zatraćcie nigdy tożsamości wolnego człowieka, który ma prawo do swego miejsca na ziemi. Nie zatraćcie swej tożsamości narodowej, tkwijcie korzeniami w swej narodowej kulturze. Niech świat się od was uczy życia godnego człowieka!”.

23. Kanada 9 – 21 IX 1984

Cel pielgrzymki: Spotkanie z wiernymi Kościoła lokalnego.
Najważniejsze wydarzenie: Pielgrzymka ta była jedną z najdłuższych podróży apostolskich Jana Pawła II. Papież odprawiał Msze św., uczestniczył w dwóch spotkaniach ekumenicznych. Otrzymał nagrodę Fundacji św. Bonifacego za wszelkie poczynania dla sprawy pokoju, wolności i ludzkiej godności. W przemówieniach papież podkreślał istniejącą w Kanadzie wielonarodowość i atmosferę szacunku dla wielokulturowości.

25. Wenezuela, Ekwador, Peru, Trynidad i Tobago 26 I – 6 II 1985

Wenezuela 26 – 29 I
Cel pielgrzymki: Spotkanie z wiernymi należącymi do Kościoła w Wenezueli.
Najważniejsze wydarzenia: Pielgrzymka ta związana była z przygotowaniem do obchodów 500-lecia ewangelizacji Ameryki. Pierwsza Msza św. podczas tej pielgrzymki odprawiona została w najbiedniejszej dzielnicy. W przemówieniach papieża wielokrotnie przewijał się temat ewangelizacji, odnowienia wiary.

Ekwador 29 I – 1 II
Cel pielgrzymki: „Spotkanie z Kościołem lokalnym. Głoszenie godności i praw osoby, zwłaszcza prawa każdego do życia w społeczeństwie sprawiedliwym i w pokoju”.
Najważniejsze wydarzenie: Była to pierwsza pielgrzymka Jana Pawła II do Ameryki Południowej po rozpoczęciu nowenny wprowadzającej w obchody 500-lecia ewangelizacji Ameryki. Papież niejednokrotnie w swoich wypowiedziach poruszał problem nędzy i biedy. Odwiedził biedne przedmieście Guayaquil. Podczas Mszy św. papież beatyfikował misjonarkę ubogich, s. Mercedes de Jesus Molina. Papież spotkał się z Indianami, którzy mówili mu o swoich cierpieniach, dyskryminacji, poniżeniu i zepchnięciu na społeczny margines.

Peru 1 – 5 II
Cel pielgrzymki: Spotkanie z wiernymi Kościoła lokalnego.
Najważniejsze wydarzenia: Pierwsza beatyfikacja peruwiańskiej dominikanki, zakonnicy życia kontemplacyjnego, s. Anny de Los Angeles Monteagudo. W Limie wyświęcił 47 kapłanów. Dwukrotnie spotkał się z Indianami, a także z młodzieżą, która przez 4 lata przygotowywała się do tego spotkania. W przemówieniu do młodych Jan Paweł II nawiązał do ośmiu błogosławieństw podając im program chrześcijańskiego życia. Na zakończenie zawierzył młodych i cały kraj Matce Bożej.

Trynidad i Tobago 5 II
Cel pielgrzymki: Spotkanie z wiernymi Kościoła lokalnego.
Najważniejsze przesłanie: W przemówieniu Jan Paweł II wskazał na konieczność poszanowania „świętości życia” i budowania przyszłości „na mocnej skale wartości moralnych i religijnych”, aby uniknąć niebezpieczeństw jakie grożą współczesnemu człowiekowi, rodzinie i społeczeństwu.

27. Togo, Wybrzeże Kości Słoniowej, Kamerun, Republika Środkowoafrykańska, Zair, Kenia, Maroko 8 – 19 VIII 1985

Cel pielgrzymki: Spotkanie z wiernymi Kościoła katolickiego oraz umocnienie ich w wierze.

Togo 8 – 10 VIII
Najważniejsze wydarzenie: Pielgrzymkę tę charakteryzował ekumeniczny i międzyreligijny dialog. W pierwszym dniu pielgrzymki Jan Paweł II spotkał się z przedstawicielami wspólnoty muzułmańskiej i protestanckiej. Delegacja muzułmańska była tak onieśmielona spotkaniem z Janem Pawłem II, że pierwszy, który wygłosił przemówienie był papież. W odpowiedzi muzułmański delegat zapewnił, iż przyjazd papieża sprawił wszystkim mieszkańcom Toga wielką radość. Nazwał on Jana Pawła II Papieżem wszystkich ludzi. Życzliwie także przyjęli papieża kapłani religii tradycyjnych, którzy modlili się, prosząc Boga tęczy o błogosławieństwo dla niego. Papież w swoich przemówieniach podkreślał, aby kontynuować proces inkulturacji, a także zwracał uwagę na konieczność życia w duchu Ewangelii i w zgodzie z własną tożsamością, szanując swoje dziedzictwo, tak aby być „autentycznym Afrykaninem i autentycznym chrześcijaninem”.

Wybrzeże Kości Słoniowej 10 VIII
Cel pielgrzymki: Poświęcenie katedry św. Piotra w Abidżanie.
Najważniejsze wydarzenie: Papież przybył do tego kraju z kilkugodzinną wizytą, podczas której poświęcił nową katedrę św. Piotra. Kamień węgielny pod jej budową poświęcił Jan Paweł II podczas swej pierwszej wizyty w tym kraju w 1980 r.

Kamerun 10 – 14 VIII
Najważniejsze przesłanie: Jan Paweł II w przemówieniach nawiązywał do aktualnych problemów lokalnego Kościoła i kraju. Przypominając naukę Kościoła na temat małżeństwa zwrócił uwagę na czynniki, które zagrażają współczesnej rodzinie. Wezwał władze do przestrzegania sformułowanej przez Stolicę Apostolską Karty Praw Rodziny. Podczas jednej ze Mszy udzielił święceń prezbiteratu 16 diakonom. W homilii mówiąc o roli i zadaniu kapłanów, nawiązał do obchodzonej 50. rocznicy święceń pierwszych 8 kameruńskich kapłanów. Podczas kolejnej Mszy papież udzielił ok. 100 katechumenom sakramentu chrztu św., bierzmowania i I Komunii św.

Republika Środkowoafrykańska 14 VIII
Najważniejsze przesłanie: W przemówieniu powitalnym papież nawiązał do rozpoczętej 80 lat temu (1905 r.) ewangelizacji tego kraju. Centralnym wydarzeniem była Msza św. podczas której w homilii papież wezwał wiernych, aby angażowali się w życie swego narodu zgodnie z duchem Ewangelii.

Demokratyczna Republika Konga (d. Zair) 14 – 16 VIII
Cel pielgrzymki: Beatyfikacja pierwszej zairskiej dwudziestotrzyletniej zakonnicy s. Klementyny Anwarite Nengapeta, która została zamordowana w 1964 r.
Najważniejsze wydarzenie: We Mszy św. beatyfikacyjnej uczestniczyło ok. 1 mln osób oraz rodzice i rodzina błogosławionej. Mówiąc o niej papież podkreślał jej wielką wiarę i miłość, z której wypłynęła moc obronienia dziewictwa, aż do oddania swego życia. Papież wezwał jej rodaków do kroczenia drogą świętości.

Kenia 16 – 19 VIII
Cel pielgrzymki: Zakończenie 43. Międzynarodowego Kongresu Eucharystycznego, którego tematem było: „Eucharystia a rodzina chrześcijańska”, odbył się w Nairobi w dniach od 11 do 18 VIII. Był to pierwszy taki kongres w „sercu Afryki”.
Najważniejsze przesłanie: Papież w powitalnym przemówieniu podkreślił, iż zorganizowanie Kongresu „w sercu Afryki” świadczy niewątpliwie o dojrzałości afrykańskiego Kościoła. Jan Paweł II zdecydowanie potępił poligamię i zaakcentował monogamiczny, nierozerwalny i interpersonalny charakter małżeństwa. Podczas Mszy św. zamykającej Kongres tematem papieskiej homilii była Eucharystia, jako centrum życia Kościoła i każdego chrześcijanina. Procesja z darami podczas tej Mszy była wyjątkowa. Jej uczestnicy przez 40 minut tańcząc nieśli dary.

Maroko 19 VIII
Cel pielgrzymki: „Spotkanie z młodzieżą Maroka”.
Najważniejsze wydarzenie: Papież przyjechał do muzułmańskiego Maroka na osobiste zaproszenie króla Hassana II. W 1980 r. podczas wizyty w Watykanie król Maroka poprosił Jana Pawła II, aby spotkał się z marokańską młodzieżą i skierował do nich przemówienie. Po raz pierwszy papież przemawiał do licznie zgromadzonych muzułmanów. W przemówieniu podjął wiele zagadnień nurtujących ludzi młodych i ukazywał im takie wartości jak prawda, pokój, braterstwo i sprawiedliwość. Jan Paweł II mówił: „Jedynie poprzez odważne podjęcie pełnej odpowiedzialności będziecie mogli przezwyciężyć obecne trudności. A więc macie podejmować inicjatywy, a nie oczekiwać wszystkiego od dorosłych i od osób na stanowiskach. Macie budować świat, a nie tylko o nim marzyć”. Przemówienie często przerywane oklaskami, zostało przyjęte z aprobatą i wielkim entuzjazmem.

29. Indie 1 – 11 II 1986

Cel pielgrzymki: „Udaję się do Indii jako pielgrzym pokoju i jako pasterz, którego zadaniem jest utwierdzanie braci w wierze (por. Łk 22,32), w kościelnej jedności i ich świadectwie dawanym Chrystusowi” (Modlitwa niedzielna z papieżem, 26 I 1986); złożenie pasterskiej wizyty katolikom Indii, oddanie hołdu całemu narodowi i różnym kulturom”.
Najważniejsze przesłanie: Pielgrzymka do kraju, w którym 80 % jej mieszkańców stanowią hindusi, miała charakter misyjny. Jan Paweł II w Delhi spotkał się z przywódcami innych religii, co niewątpliwie miało pozytywne znaczenie dla dialogu międzyreligijnego. Podczas tej pielgrzymki papież odprawił kilka Mszy św., w których udział brali także niekatolicy. Czasem stanowili oni większość zgromadzenia. W Kalkucie papież odwiedził założony przez Matkę Teresę aśram Nirmal Hriday (Dom Czystego Serca), w którym spotkał się z chorymi. „Ojciec Święty unikał wszystkiego, co mogłoby urazić uczucia religijne hindusów. Wielokrotnie podkreślał, że przybył do Indii jako pielgrzym oraz że celem jego wizyty nie jest pouczanie kogokolwiek, lecz ‘słuchanie i uczenie się’”.

31. Francja 4 – 7 X 1986

Cel pielgrzymki: Beatyfikacja o. Antoine’a Chevriera, apostoła ubogich. Udział w obchodach 200. rocznicy urodzin patrona proboszczów, św. Jana Marii Vianney. Ekumeniczne spotkanie w Taizé.
Najważniejsze przesłanie: Pielgrzymka prowadziła śladami takich świętych jak o. Antonie Chevriera, św. Maria Małgorzata Alacoque, św. Jan Maria Vianney, św. Franciszek Salezy. Kulminacyjnym punktem pielgrzymki była wizyta w Ars i uczczenie 200. rocznicy urodzin patrona księży. Najważniejszym wydarzeniem były papieskie rekolekcje dla kapłanów w Ars. Uczestniczyło w nich ponad 2500 biskupów, księży, diakonów i kleryków oraz członków ich rodzin. Papieskie rozważania wskazywały na istotę powołań kapłańskich oraz służby kapłanów w Kościele. Papież spotkał się nie tylko ze wspólnotą braci w Taizé, ale także z młodzieżą do której m. in. powiedział: „nie gódźcie się na ustępstwa tam, gdzie chodzi o prawdę, o dobro, o poszanowanie godności człowieka. To są zasady nowego życia”.

33. Urugwaj, Chile, Argentyna 31 III – 12 IV 1987

Urugwaj 31 III – 1 IV
Cel pielgrzymki: Spotkanie z wiernymi Kościoła katolickiego, umocnienie ich w wierze oraz dziękczynienie Bogu za pokojowe rozwiązanie długotrwałego konfliktu terytorialnego między Argentyną a Chile.
Najważniejsze przesłanie: Urugwaj, kraj mocno zlaicyzowany, miało udział w zakończeniu sporu między Argentyną a Chile o kanał Beagle. Spór trwał ok. 100 lat i zakończył się w 1985 r. Urugwaj zaproponował swoje terytorium do rozmów między zwaśnionymi krajami. Podpisano dwa porozumienia. Na mocy jednego z nich poproszono Stolicę Apostolską do roli mediatora. Podczas wyjątkowego spotkania z prezydentem Urugwaju i ministrami spraw zagranicznych Argentyny i Chile, Jan Paweł II w przemówieniu powiedział m. in.: „Prawdziwa droga wiodąca do pokoju zakłada z jednej strony szczerą wolę osiągnięcia go, z drugiej – akceptację partnera jako rzecznika racji i propozycji, które zamierza się wziąć pod uwagę, nie zaś wroga, którego trzeba podbić i ujarzmić”.

Chile 1 – 6 IV
Cel pielgrzymki: Dziękczynienie Bogu za pokojowe rozwiązanie ok. stuletniego konfliktu między Argentyną a Chile.
Najważniejsze przesłanie: Podczas tej wizyty Jan Paweł II odwiedził 9 miast i spotkał się z przedstawicielami władz, a także każdej grupy społecznej, m. in. z potokami pierwszych mieszkańców – z mapuches, z mieszkańcami ubogich dzielnic, z robotnikami, z niechrześcijanami, z więźniami, z chorymi i ludźmi w podeszłym wieku. Papież wziął udział w procesji morskiej oraz ukoronował dwie figury Matki Bożej i zawierzył Matce Bożej z Maipu mieszkańców Chile.

Argentyna 6 – 12 IV
Cel pielgrzymki: Spotkanie z wiernymi Kościoła katolickiego, umocnienie ich w wierze; dziękczynienie Bogu za pokojowe rozwiązanie długotrwałego konfliktu terytorialnego między Argentyną a Chile oraz udział w II Światowym Dniu Młodzieży w Buenos Aires.
Najważniejsze przesłanie: Papież wielokrotnie mówił o pokoju i solidarności. „Autentyczny pokój między narodami nie polega po prostu na braku zbrojnych starć, ale na świadomej i rzeczywistej woli poszukiwania dobra wszystkich krajów, tak aby każde państwo przy określeniu własnej polityki zagranicznej miało przede wszystkim na uwadze wnoszenie swego specyficznego wkładu do wspólnego dobra narodów”.
Kulminacyjnym punktem pielgrzymki były II Światowe Dni Młodzieży. Wzięło w nich udział ok. 2 mln osób z dwudziestu krajów świata. Spotkanie poprzedzone dwudniowym Międzynarodowym Forum Młodzieży rozpoczęło się sobotnim czuwaniem. W Niedzielę Palmową natomiast Jan Paweł II celebrował uroczystą Mszę św. Papież mówił wówczas: „Bądźcie ludźmi wielkiego serca! Bądźcie wrażliwi na potrzeby wszystkich waszych braci, zwłaszcza tych najbardziej potrzebujących; dostrzegajcie wszystkie materialne i duchowe formy ubóstwa, na które cierpią wasze kraje i cała ludzkość i starajcie się przeciwdziałać całemu złu w sposób konkretny, solidarny i radykalny. (…) Współczesny świat tak bardzo potrzebuje waszej radości i waszej służby, waszej czystości i waszego oddania, po to by budować nowe społeczeństwo, sprawiedliwsze i bardziej braterskie, bardziej ludzkie i bardziej chrześcijańskie: nową cywilizację miłości pozostającą w służbie wszystkich ludzi, wszystkich sióstr i braci. W ten sposób będziecie budować cywilizację życia i prawdy, wolności i sprawiedliwości, miłości, pojednania i pokoju”.

35. Polska 8 – 14 VI 1987

Cel pielgrzymki: Beatyfikacja Karoliny Kózkówny i bpa Michała Kozala. Udział w II Krajowym Kongresie Eucharystycznym przebiegającym pod hasłem: „Do końca ich umiłował”.
Hasło trzeciej pielgrzymki Jana Pawła II do Ojczyzny: Do końca ich umiłował.
Trasa Pielgrzymki: Warszawa (8 VI), Lublin, Majdanek, Tarnów (9 – 10 VI), Kraków (10 – 11 VI), Szczecin, Gdynia (11 VI), Gdańsk, Częstochowa Jasna Góra (12 – 13 VI), Łódź, Warszawa (13 – 14 VI).
Najważniejsze przesłanie: W przemówieniu powitalnym Jan Paweł II mówił: „Na tej polskiej ziemi (…) żyje naród, który jest moim narodem. Żyją ludzie, którzy wyrastają z tego samego dziejowego pnia, z którego i mnie dane było wyrosnąć. W tym momencie pragnę rozszerzyć moje serce tak, jak tylko mnie stać, ażeby tych wszystkich ludzi żyjących na mojej ojczystej ziemi ogarnąć nowym zrywem jednoczącej miłości. (…) Na szlaku mojej pielgrzymki będę się starał służyć mojemu narodowi – służyć ludziom, moim rodakom, braciom i siostrom. Proszę wszystkich o przyjęcie mojej pasterskiej posługi”.
Poszczególne etapy pielgrzymki były dla Jana Pawła II stacjami II Krajowego Kongresu Eucharystycznego. Wiodącym tematem papieskich przemówień była Eucharystia. W związku z jej tajemnicą pozostawały sakramenty udzielane w czasie tej pielgrzymki: Sakrament Kapłaństwa w Lublinie, Sakrament Małżeństwa (z odnowieniem przyrzeczeń małżeńskich) w Szczecinie, Sakrament Chorych w Gdańsku i Pierwsza Komunia św. dzieci w Łodzi.
W jednym z przemówień papież mówił: „Miłość, którą Chrystus ‘do końca nas umiłował’ ustanawiając Sakrament swego Ciała i Krwi, owocuje nade wszystko w świętości, do której w Kościele wszyscy są powołani”. Wyrazem tego była beatyfikacja bpa Michała Kozala, męczennika z obozu w Dachau, a także Karoliny Kózkówny, która zginęła z rąk carskiego żołnierza w obronie swojego dziewictwa. Podczas Mszy św. beatyfikacyjnej papież m. in. mówił: „Jej opór wobec przemocy, mówi o wielkiej godności kobiety: o godności ludzkiej osoby. O godności ciała”.
W czasie tej pielgrzymki Jan Paweł II zachowywał się jako wymagający nauczyciel. Pocieszał, krzepił, ukazywał drogi wyjścia, stawiał wysoko poprzeczkę. W przemówieniach zwłaszcza do rodaków na Wybrzeżu Jan Paweł II mówił o „Solidarności”. W Gdyni powiedział: „Jakże doniosły jest fakt, że to właśnie słowo „solidarność” zostało wypowiedziane tutaj, nad polskim morzem. Solidarność wyzwala walkę, ale nigdy nie jest to walka przeciw drugiemu, dążąca do zniszczenia człowieka. Jest to walka o człowieka, o jego prawa, o jego prawdziwy postęp: walka o dojrzalszy kształt życia ludzkiego”. W Gdańsku podczas Mszy św. celebrowanej przy najpiękniejszym ołtarzu jaki został kiedykolwiek ustawiony z okazji papieskiej celebry, Jan Paweł II tłumaczył sens słów z Listu do Galatów: „Jedni drugich brzemiona noście”. Słowa te stanowią, jak podkreślał Papież, inspirację dla międzyludzkiej i społecznej solidarności. Mówił: „Solidarność to znaczy: jeden i drugi, a skoro brzemię, to brzemię niesione razem, niesione we wspólnocie. A więc nigdy: jeden przeciw drugiemu. I nigdy brzemię dźwigane przez człowieka samotnie, bez pomocy drugich. Nie może być walka silniejsza od solidarności”. Przy Trzech Krzyżach w Gdańsku niemalże samotny Papież oddał hołd ofiarom Grudnia 1970 r. Bezpieka zadbała o to, aby ceremonia ta nie odbywała się na oczach rodaków. Na Westerplatte Jan Paweł II spotkał się z młodzieżą, do której m. in. mówił: „Przyszłość Polski zależy od Was i musi od was zależeć. To jest nasza Ojczyzna – to jest nasze ‘być’ i nasze ‘mieć’. I nic nie może pozbawić nas prawa, ażeby przyszłość tego naszego ‘być’ i ‘mieć’ nie zależała od nas. (…) Każdy z was, młodzi przyjaciele, znajduje też w życiu jakieś swoje ‘Westerplatte’. Jakiś wymiar zadań, które musi podjąć i wypełnić. Jakąś słuszną sprawę, o którą nie może nie walczyć. Jakiś obowiązek, powinność, od której nie może się uchylić. Nie może ‘zdezerterować’. Wreszcie – jakiś porządek prawd i wartości, które trzeba ‘utrzymać’ i ‘obronić’, tak jak to Westerplatte, w sobie i wokół siebie. Tak obronić – dla siebie i dla innych”.
Jan Paweł II niejednokrotnie nie tylko swoim nauczeniem, ale także gestami pokazał, iż solidaryzuje się ze swoim narodem. Jednym z kilku takich gestów był hołd oddany ks. Jerzemu Popiełuszce, który został zamordowany przez funkcjonariuszy Służby Bezpieczeństwa w 1984 r. Zdjęcia Jana Pawła II klęczącego przy grobie zamordowanego kapłana, obiegły cały świat.
Władze komunistyczne, zgodziły się, aby podczas tej pielgrzymki Jan Paweł II odwiedził Katolicki Uniwersytet Lubelski, uczelnię, w której był profesorem. W przemówieniu do ludzi nauki apelował aby „pozwolić ani poznawczo, ani praktycznie ‘zredukować’ człowieka do rzędu przedmiotów”. Papież nawiedził także w Lublinie obóz koncentracyjny, zwany potocznie Majdankiem, gdzie oddał hołd ofiarom II wojny światowej.
Podczas tej pielgrzymki Jan Paweł II pokazał swoim rodakom, iż popiera ich „dążenia do wolności i podmiotowości, które ucieleśniły się w związku zawodowym ‘Solidarność’”. Kościołowi Jan Paweł II pozostawił wielkie zadanie, apelując do Niego, aby zjednoczył się wokół Eucharystycznego Stołu. Jan Paweł II wołał: „Ziemio polska! Ziemio ojczysta! Zjednocz się przy Chrystusowej Eucharystii!”.

(Opracowane na podstawie: G. Polak, B. Łoziński, Ojciec Święty wśród nas. Pielgrzymki Jana Pawła II do Polski 1979 – 2002, Częstochowa 2002, s. 48 – 63)

37. Urugwaj, Boliwia, Peru, Paragwaj 7 – 19 V 1988

Cel pielgrzymki: Spotkanie z wiernymi Kościoła katolickiego, umocnienie ich w wierze.

Urugwaj 7 – 9 V
Najważniejsze przesłanie: Podczas przemówień Jan Paweł II tłumacząc jakie znaczenie ma religia w życiu społecznym, zachęcał Kościół Urugwaju do zaangażowania się w to życie. Papież wzywał do odnalezienia na nowo wartości chrześcijańskich, ukazywał na czym polega „nowa ewangelizacja”. Podjęcie jej uznał za zadanie i obowiązek każdego chrześcijanina.

Boliwia 9 – 14 V
Najważniejsze przesłanie: Podczas przemówień Jan Paweł II mówił o sprawiedliwości społecznej, o solidarności i nadziei. Istotnym wydarzeniem było spotkanie papieża z rolnikami i górnikami w Oruro. Niegdyś miasto to było ważnym górniczym ośrodkiem, obecnie symbolem bardzo złej sytuacji społeczno – gospodarczej. Papież w przemówieniu do nich m. in. mówił: „Przychodzę do was z orędziem nadziei, która nie oznacza bierności wobec z każdym dniem jaskrawszych sytuacji nędzy, ale jest zaangażowaniem na rzecz budowy nowego społeczeństwa, opartego na miłości, solidarności i sprawiedliwości”.

Peru 14 – 16 V
Cel pielgrzymki: Zamknięcie V Kongresu Eucharystycznego i Maryjnego. Spotkanie z wiernymi Kościoła katolickiego, umocnienie ich w wierze.
Najważniejsze przesłanie: Ważnym wydarzeniem było zamknięcie odbywającego się w Limie w dniach 7 – 15 V 1988 r. V Kongresu Eucharystycznego i Maryjnego krajów: Peru, Boliwii, Ekwadoru, Panamy, Wenezueli. W uroczystej Mszy wzięło udział ok. 1,5 mln osób. Papież mówił: „Eucharystia, którą dziś tutaj sprawujemy, jest sakramentem rozesłania. Z niej rodzi się posłannictwo wszystkich: biskupów, kapłanów, zakonników, zakonnic, świeckich – całego Ludu Bożego”.

Paragwaj 16 – 18 V
Najważniejsze przesłanie: Jednym z ważniejszych punktów pielgrzymki była Msza św. podczas której papież kanonizował trzech jezuickich męczenników: bł. Roque Gonzaleza de Santa Cruz, bł. Alfonso Rodrigueza i bł. Juana del Castillo. W sanktuarium maryjnym w Caacupe Jan Paweł II po Mszy św. dokonał aktu zawierzenia kraju Matce Bożej. Papież nawiązał do „maryjnej geografii”, ukazując związek tajemnic maryjnych z życiem religijnym, społecznym i narodowym tego kraju.

39. Zimbabwe, Botswana, Lesotho, Suazi, Mozambik (przymusowe lądowanie w RPA) 10 – 19 IX 1988

Cel pielgrzymki: Spotkanie z wiernymi Kościoła katolickiego, umocnienie ich w wierze oraz niesienie orędzia pokoju.

Zimbabwe 10 – 13 IX
Najważniejsze przesłanie: Przewodnią myślą papieskich przemówień była obrona godności osoby ludzkiej. Jan Paweł II poruszał problemy tej części kontynentu: wojny, głodu, nędzy, analfabetyzmu.

Botswana 13 – 14 IX
Najważniejsze przesłanie: Papież spotkał się nie tylko z katolikami, ale także z przedstawicielami innych religii chrześcijańskich i wyznawcami islamu. Podczas przemówień papież zwracał uwagę na konieczność ochrony tych wartości, które służą dobru wspólnemu. Podkreślał znaczenie i rolę małżeństwa i życia w rodzinie.

Lesotho 14 – 16 IX
Cel pielgrzymki: Beatyfikacja francuskiego zakonnika o. Józefa Gérarda.
Najważniejsze wydarzenie: Z powodu trudnych warunków pogodowych i awarii urządzeń radarowych przylot papieża był opóźniony. Po przybyciu Jana Pawła II doszło do tragicznego wydarzenia. Partyzanci z Ruchu Wyzwolenia Lesotho uprowadziwszy autokar z pielgrzymami z RPA, pod rezydencją Wysokiego Komisarza Brytyjskiego domagali się widzenia z królem i papieżem. Gdy partyzanci zaczęli ostrzeliwać brytyjską placówkę, do akcji wkroczyła antyterrorystyczna brygada. W wyniku tych zamieszek zginęło 6 osób i 29 zostało rannych. Na zakończenie wizyty Jan Paweł II odwiedził w szpitalu ranne ofiary.

Suazi 16 IX
Najważniejsze przesłanie: Wizyta trwała ponad osiem godzin. Centralnym spotkaniem była Msza św., którą rozpoczęła procesja siedemdziesięciu tancerzy w tradycyjnych strojach. Homilia Jana Pawła II poświęcona była tematyce pojednania jako daru Chrystusa oraz tematyce nierozerwalności małżeństwa i rodziny. Na zakończenie papież zawierzył Matce Bożej Suazi.

Mozambik 16 – 19 IX
Najważniejsze przesłanie: Wizyta papieża była wołaniem o pokój. Papież odwiedził w nędznej dzielnicy dom małżeństwa Joana i Marilii Bunga oraz odwiedził osiemdziesięciopięcioletnią staruszkę, „babcię Natalię”, z którą mieszkańcy osiedla dzielili się tym co mieli. Jan Paweł II odwiedził także w szpitalu ofiary wojny domowej. W homilii wygłoszonej podczas jednej ze Mszy św. papież mówił m. in. o tym w jaki sposób pokój i wewnętrzny ład moralny kraju oraz solidarność innych państw mogą przyczynić się, że w Mozambiku „życie będzie bardziej ludzkie”.

41. Madagaskar, Reunion, Zambia, Malawi 28 IV – 6 V 1989

Madagaskar 28 IV – 1 V
Cel pielgrzymki: Beatyfikacja Wiktorii Rasoamanarivo.
Najważniejsze przesłanie: Podczas pielgrzymki Jan Paweł II spotkał się z młodzieżą do której skierował słowa o chrześcijańskim życiu oraz odpowiedzialności. Centralnym punktem pielgrzymki była beatyfikacja pierwszej Malgaszki Wiktorii Rasoamanarivo, która przyczyniła się do przetrwania Kościoła, podczas gdy wszyscy misjonarze zostali zmuszeni do opuszczenia Madagaskaru. Wiktoria zajmowała się organizowaniem życia wspólnoty wierzących, broniła przed likwidacją katolickie szkoły. Papież odprawił także Mszę św. w której uczestniczyło ok. 180 trędowatych z leprozorium założonego przez polskiego jezuitę, o. Jana Beyzyma. Papież celebrował Mszę na ołtarzu wykonanym przez polskiego misjonarza oraz posługiwał się jego kielichem. Obok ołtarza stał obraz Matki Bożej Częstochowskiej.

Reunion (posiadłość Francji) 1 – 2 V
Cel pielgrzymki: Beatyfikacja br. Jean-Bernarda Rousseau.
Najważniejsze przesłanie: Najważniejszym momentem pielgrzymki była beatyfikacja zakonnika. Podczas Mszy św. Jan Paweł II ukazał postać błogosławionego i zachęcił każdego mieszkańca Reunion do jego naśladowania.

Zambia 2 – 4 V
Cel pielgrzymki: Spotkanie z wiernymi Kościoła katolickiego, umocnienie ich w wierze.
Najważniejsze przesłanie: Podczas spotkania z biskupami Jan Paweł II podkreślił, iż ich głównym zadaniem i obowiązkiem jest głoszenie autentycznej wiary.

Malawi 4 – 6 V
Cel pielgrzymki: Spotkanie z wiernymi Kościoła katolickiego, umocnienie ich w wierze oraz 100-lecie chrześcijaństwa Malawi.
Najważniejsze przesłanie: Tematem wizyty było: Nawrócić się i żyć. Papież m. in. mówił: „Wzywam wam dziś, abyście odrzucili styl życia niezgodny z tym, co najlepsze w waszych tradycjach i z wiarą chrześcijańską. (…) Wzywam was dziś, abyście sięgali w głąb własnych serc. Zwracajcie się ku bogactwu własnych tradycji, ku wierze, której dajemy świadectwo przez to spotkanie. W nich znajdziecie prawdziwą wolność, w nich znajdziecie Chrystusa, który was poprowadzi ku prawdzie”.

43. Hiszpania 19 – 21 VIII 1989

Cel pielgrzymki: IV Światowy Dzień Młodzieży w Santiago de Compostela.
Najważniejsze przesłanie: Wygłaszane homilie były dla młodych drogowskazem do postępowania w skomplikowanym, współczesnym świecie. Chrystus, który jest Drogą, Prawdą i Życiem stanowił przewodnią myśl papieskich przemówień podczas spotkań z młodzieżą. Jan Paweł II mówił: „Być wielkim to znaczy służyć ! (…) Służyć: to znaczy być człowiekiem dla drugich! (…) Jeśli naprawdę chcecie służyć swoim braciom, pozwólcie by Chrystus królował w waszych sercach, by wam pomagał w zrozumieniu samych siebie, by was umacniał w cnotach, by napełniał was swoją miłością i prowadził drogą, która wiedzie do stanu człowieka doskonałego. Nie bójcie się być świętymi! (…) Drodzy młodzi przyjaciele, pozwólcie się porwać Chrystusowi! Tylko Chrystus jest ‘Drogą, Prawdą i Życiem’ (por. J 14,6)”.

45. Republika Zielonego Przylądka, Mali, Gwinea – Bissau, Burkina Faso, Czad 25 I – 1 II 1990

Cel pielgrzymki: Spotkanie z wiernymi Kościoła katolickiego, umocnienie ich w wierze.

Republika Zielonego Przylądka 25 – 27 I
Najważniejsze przesłanie: Jan Paweł II nawiązując do kilku wiekowej historii chrześcijaństwa na wyspach ukazał rolę i zadanie Kościoła partykularnego. „Chrześcijaństwo jest siłą pokornych, którzy potrafią zachować prostotę; nie jest to religia dla ludzi bez kultury i zacofanych. Cała jego rewolucyjna siła tkwi w bezinteresownej miłości, promieniującej z serca Chrystusa”. W przemówieniach papież poświęcił także uwagę emigrantom, którzy opuszczają kraj z powodu biedy i niedostatku.

Gwinea – Bissau 27 – 28 I
Najważniejsze przesłanie: Podczas Mszy św. papież rozważając osiem błogosławieństw mówił o istocie chrześcijańskiego powołania. Podkreślał m. in. konieczność niesienia pomocy najuboższym. W Światowym Dniu Chorego na Trąd w leprozorium odwiedził trędowatych. Serdecznie pozdrowił chorych ukazując im wielkość cierpienia. Następnie Jan Paweł II odwiedził dwie bardzo ubogie rodziny.

Mali 28 – 29 I
Najważniejsze przesłanie: Katolicy stanowią zaledwie 1 % mieszkańców Mali. Dominują muzułmanie i wyznawcy religii tradycyjnych. Papież jednak był tutaj bardzo oczekiwany i przyjęty z wielkim entuzjazmem. Towarzyszył mu roztańczony i rozśpiewany tłum. Powitano papieża tradycyjnym koszem orzeszków kola i czarką wody. Prezydent w słowach powitania nazwał Jana Pawła II „pielgrzymem pokoju, sprawiedliwości i wolności”. Słowa te potwierdzały obecne w przemówieniu papieża przesłanie pokoju i sprawiedliwości. Papież podkreślał konieczność dialogu z muzułmanami. Kulminacyjnym wydarzeniem była Msza św. z homilią podczas której papież rozważał istotę chrześcijańskiego powołania m. in. powołania do apostolstwa i głoszenia Dobrej Nowiny.

Burkina Faso 29 – 30 I
Najważniejsze przesłanie: Papież odwiedził sanktuarium maryjne w Jagmie, które powstało w 1988 r. w związku z obchodzonym wówczas Rokiem Maryjnym. Papież ponowił z 1980 r. apel w sprawie krajów Sahelu i najbiedniejszych. Dziękując za wszelkie inicjatywy podjęte w przeciągu 10 lat mające na celu zlikwidowanie klęsk suszy w krajach Sahelu, Jan Paweł II raz jeszcze wezwał ludzi i narody do humanitarnej pomocy i współpracy. „W tym czasie, gdy przemierzam kraje Sahelu, dostrzegam krzywdy wyrządzone wielu narodom Afryki. Znowu muszę skierować uroczysty apel do ludzkości – w imię tejże ludzkości. (…) Biskup Rzymu, Następca Piotra, wzywa w imię sprawiedliwości swoich braci i siostry, by nie zapominali o ludziach głodujących na tym kontynencie, by nie odmawiali im powszechnego prawa do godności ludzkiej i bezpiecznego życia! Jak historia osądziłaby pokolenie, które mając do dyspozycji środki wystarczające do wyżywienia ludności całej planety, w bratobójczym zaślepieniu uchylałaby się od tego obowiązku? (…) Jaką pustynią stałby się świat, gdyby naprzeciw ubóstwa nie wychodziła życiodajna miłość?”.

Czad 30 I – 1 II
Najważniejsze przesłanie: Papież niejednokrotnie nawiązywał do trudnej sytuacji tego kraju, który gnębiony był klęskami suszy i głodu, wieloletnimi wojnami (ostatnia zakończyła się w 1989 r.). Jan Paweł II wskazywał im drogę pokoju, pojednania i przebaczenia jako drogę rozwoju i przyszłości narodu. Papież, jak podczas każdej swej pielgrzymki, spotkał się z młodzieżą, dla której przyjazd Namiestnika Chrystusa był tak wielkim wydarzeniem, że nazwali je „cudem” w ich życiu. Podczas jednego ze spotkań papieża otrzymał od przywódcy Ngambayów tradycyjne nakrycie głowy z czarnych piór, które natychmiast założył, co wywołało wśród mieszkańców Czadu wielki entuzjazm.

47. Meksyk, Curacao 6 – 14 V 1990

Meksyk 6 – 13 V
Cel pielgrzymki: „Przygotowania do obchodów 500-lecia ewangelizacji Ameryki”.
Najważniejsze przesłanie: Pielgrzymkę tę Jan Paweł II zainaugurował Mszą św. w bazylice Matki Bożej w Guadalupe. Podczas liturgii dokonał beatyfikacji pięciu Sług Bożych, m. in. Juan’a Diego, Indianina, któremu w 1531 r. objawiła się Matka Boża w Guadalupe. W czasie sprawowanej dla młodzieży Mszy papież dokonał uroczystej koronacji figury Matki Bożej i powiedział do młodych: „Dzisiejszy świat potrzebuje młodości nie tylko jako pewnej kategorii socjologicznej, ale potrzebuje młodości Ducha Chrystusa, który w was mieszka. (…) Pomóżcie swoim przyjaciołom wyrwać się z pułapki zobojętnienia i beznadziei! Chrystus wzywa was, abyście budzili w innych nadzieję życia!”.

Curacao (największa wyspa Antyli Holenderskich) 13 V
Cel pielgrzymki: Spotkanie z wiernymi Kościoła katolickiego przebiegające pod hasłem: Lepszy świat, więcej chrześcijańskich rodzin.
Najważniejsze przesłanie: Najważniejszym wydarzeniem była Msza św. podczas której Jan Paweł II dokonał aktu zawierzenia odwiedzanego kraju Matce Bożej z Fatimy w dniu Jej święta. W przemówieniu papież podkreślił, iż „przyszłość ludzkości i Kościoła idzie przez rodziny, które żyją Ewangelią i przekazują ją (…), bowiem w domu rodzinnym rozpoczyna się budowa lepszego świata”..

49. Tanzania, Burundi, Ruanda, Wybrzeże Kości Słoniowej 1 – 10 IX 1990

Cel pielgrzymki: Spotkanie z wiernymi Kościoła katolickiego, umocnienie ich w wierze.

Tanzania 1 – 5 IX
Najważniejsze przesłanie: Podczas pielgrzymki papież udzielił grupie dzieci I Komunii św., 100 osobom sakramentu bierzmowania, 43 diakonom święceń prezbiteratu oraz 19 par odnowiło przyrzeczenia małżeńskie. W przemówieniach papież mówił o małżeństwie i rodzinie, o wierności i nierozerwalności tego związku, o obronie poczętego życia. Kolejnym wiodącym tematem była nowa ewangelizacja. W przemówieniu do korpusu dyplomatycznego papież poruszył dwa istotne problemy nękające kraje Afryki. Mówił o uchodźcach i chorobie AIDS. Podczas pożegnania, które miało miejsce u stóp Kilimandżaro, wskazując na górę Jan Paweł II powiedział: „W Piśmie Świętym góry zawsze były znakiem obecności Boga – Afryka jest Boża”.

Burundi 5 – 7 IX
Najważniejsze przesłanie: Pielgrzymka przebiegała pod hasłem: Chrystus nas wyzwala i jednoczy. Jednym z głównych papieskich przesłań było wołanie o pojednanie i zaniechanie wszelkich etnicznych oraz narodowych sporów. W kraju tym od lat trwał konflikt pomiędzy plemionami Hutu i Tutsi. Dochodziło do krwawych walk. W 1988 r. z rąk Tutsi zginęło ok. 20 tys. Hutu. Papież podkreślał, iż pokój jest największym darem pozostawionym człowiekowi przez Chrystusa i wzywał do braterskiej zgody, aby nie powtórzyła się przemoc i etniczne podziały. Drugim ważnym tematem poruszanym przez Jana Pawła II był problem wzrostu zachorowalności na AIDS. W szpitalu w Bujumbura papież spotkał się z pięćdziesięcioma osobami chorymi na AIDS. Dyrektorowi szpitala przekazał czek w wysokości 100 tys. dolarów. Do biskupów papież mówił: „U podstaw naszego stosunku do nich [chorych na AIDS] musi leżeć prawda, że każde życie ma swoją wartość, nawet gdy jest ono słabe i okaleczone. Musimy jako uczniowie Chrystusa stanąć z miłością u stóp krzyża, jaki niosą chorzy, z którymi utożsamia się Chrystus”.

Rwanda 7 – 9 IX
Najważniejsze przesłanie: Papież odwiedził Kabgayi, kolebkę katolicyzmu w Rwandzie. Jan Paweł II celebrował tam Mszę św. w rodzimym języku kinyarwandyjskim. Papieska trasa prowadziła przez rolnicze tereny dlatego Jan Paweł II skierował specjalne orędzie do rolników drogą radiową. Wielu ludzi przerywało pracę w polu, aby pozdrowić papieża. Entuzjastycznym spotkaniem było spotkanie z młodzieżą. Papież nawiązując do rozprzestrzeniania się AIDS, wezwał młodzież do refleksji nad własnym życiem. Mówił m. in.: „Wobec wszystkich pragnę powtórzyć, że ludzką miłość należy przeżywać w małżeństwie. (…) Starając się przeżywać ludzką miłość zgodnie z Bożym planem, jako osoby odpowiedzialne wnosicie cenny i szlachetny wkład w walkę przeciw rozprzestrzenianiu się epidemii”.

Wybrzeże Kości Słoniowej 9 – 10 IX
Cel pielgrzymki: Poświęcenie bazyliki Matki Bożej Pokoju w Jamusukro.
Najważniejsze przesłanie: Głównym punktem pielgrzymki było poświęcenie nowo wybudowanej bazyliki Matki Bożej Pokoju, wzniesionej z inicjatywy prezydenta kraju Félixa Houphouëta – Boigny. Prezydent przekazał tę świątynię w darze Stolicy Apostolskiej. Papieska homilia poświęcona była świątyni będącej znakiem obecności Boga pośród swego ludu. Jan Paweł II podkreślił, iż prawdziwe i niezniszczalne sanktuarium jest w sercu chrześcijanina, który żyje Chrystusową nauką.

51. Polska 1 – 9 VI 1991 oraz 13 – 16 VIII 1991

I etap: 1 – 9 VI 1991
Cel pierwszego etapu pielgrzymki: Wskazania Polakom drogi postępowania w obliczu nowych zmian politycznych. Beatyfikacja bpa Józefa S. Pelczara, m. Bolesławy Lament i o. Rafała Chylińskiego.
Hasło IV papieskiej pielgrzymki: Bogu dziękujcie, ducha nie gaście.
Przebieg pielgrzymki: Koszalin (1 – 2 VI), Rzeszów, Przemyśl (2 VI), Lubaczów (2 – 3 VI), Kielce (3 VI), Radom(4 VI), Łomża (4 – 5 VI), Białystok (5 VI), Olsztyn (5 – 6 VI), Włocławek (6 – 7 VI), Płock (7 – 8 VI), Warszawa (8 – 9 VI).
Najważniejsze przesłanie: Pielgrzymka ta znacznie różniła się od poprzednich. Papieżowi i jego współpracownikom oszczędzone zostało „targowanie się” o miejsca, które chciałby odwidzieć. Symbolem zmian była osoba Lecha Wałęsy, który witał Jana Pawła II jako prezydent suwerennego państwa. Papież przybył do swej Ojczyzny, w czasie, kiedy toczyła się ostra dyskusja o miejsce Kościoła w demokratycznym państwie. Polaków podzieliła ustawa antyaborcyjna, nauka religii w szkołach. Poza tym zarzucano Kościołowi, iż miesza się do polityki. Jan Paweł II przybył zatem do Polski, aby pomóc swoim rodakom żyć i korzystać z otrzymanej wolności. W przemówieniu powitalnym papież nawiązując do słów wypowiedzianych podczas pierwszej pielgrzymki na placu Zwycięstwa w Warszawie, mówił: „Dziś powtarzam to wołanie u początku nowego okresu dziejów Polski: ‘Niech zstąpi Duch Twój! I odnowi ziemię’. Niech odnowi! Bardzo potrzebuje odnowy ta ziemia: odnowy w mocy Ducha Prawdy, albowiem ‘Duch sam przychodzi z pomocą naszej słabości’ (Rz 8,26)”.
Główną treścią papieskich przemówień było Dziesięć Przykazań, które powinny być fundamentem naszego życia osobistego, rodzinnego i społecznego. W papieskich przemówieniach pojawił się ton zatroskanego, niezadowolonego ojca, który karcił swoje dzieci. W homilii w Kielcach niemalże krzycząc, przestrzegał przed fikcją wolności, która rzekomo człowieka wyzwala. ”Poza prawdą wolność nie jest wolnością. Jest pozorem, jest zniewoleniem. (…) Może dlatego mówię tak, jak mówię, ponieważ to jest moja matka, ta ziemia. To jest moja matka, ta Ojczyzna. (…) Zrozumcie, że te sprawy nie mogą mnie nie obchodzić. Nie mogą mnie nie boleć!”. Podkreślił także, że Kościół nie utożsamia się z żadną partią polityczną i nie wiąże się z żadnym systemem politycznym. Jan Paweł II mówił: „Kościół pragnie uczestniczyć w życiu społeczeństw tylko jako świadek Ewangelii i obce mu są dzisiaj dążenia do zawładnięcia jakąkolwiek dziedziną życia publicznego, która do niego nie należy”.
Ważnym wydarzeniem dla ekumenizmu na ziemiach polskich, było nawiedzenie przez Jana Pawła II prawosławnej katedry w Białymstoku, a także nabożeństwo w kościele ewangelicko – augsburskim św. Trójcy w Warszawie. Podczas tego spotkania Papież przypomniał postać luterańskiego biskupa Juliusza Burschego, który w czasie II wojny światowej oddał życie za Polskę oraz postać ks. Zygmunta Michelisa i podkreślił, iż niesłuszne jest utożsamianie polskości jedynie z katolicyzmem. Ludzie innych wyznań także byli i są wielkimi patriotami. Papież podkreślił, iż Polaków powinna charakteryzować miłość, a nie tylko tolerancja. Papież pytał: „Cóż to za bracia i siostry, którzy się jedynie tolerują?”. Jan Paweł II ofiarował Kościołowi prawosławnemu pieniężną ofiarę na odbudowę niedawno spalonej cerkwi w najważniejszym polskim prawosławnym sanktuarium na Grabarce.
W czasie tej pielgrzymki panowała nie najlepsza atmosfera. Nagle została rozpętana dyskusja o kosztach pobytu Jana Pawła II w Polsce. Finałem wytykania wydatków, była rezygnacja Jana Pawła II z kilkudniowego wypoczynku w umiłowanych przez papieża Tatrach. Mimo tej atmosfery Jan Paweł II pozostawał uśmiechnięty, sympatyczny i dowcipny. Wyjątkowym spotkaniem był udział Jana Pawła II w telewizyjnym programie dla dzieci zatytułowanym „Ziarno”. Papież siedzący wśród dzieci i żywych owieczek, odpowiadał na pytania najmłodszych. Gdy jedno z dzieci zapytało: „Czy papież, jak był mały, to bił się z chłopakami?”, Jan Paweł II odpowiedział: „Może nawet z dziewczynkami też”.

II etap: 13 – 16 VIII 1991
Cel drugiego etapu pielgrzymki: VI Światowy Dzień Młodzieży – Częstochowa 1991 oraz beatyfikacja Anieli Salawy.
Przebieg pielgrzymki: Kraków (13 – 14 VIII), Kalwaria Zebrzydowska, Wadowice (14 VIII), Częstochowa, Jasna Góra (14 – 16 VIII), Kraków (16 VIII).
Najważniejsze przesłanie: Podczas drugiego etapu pielgrzymki do Polski, Jan Paweł II odbył sentymentalną podróż po najbliższych jemu miejscach. Nawiedził rodzinne Wadowice, Kalwarię Zebrzydowską. W Krakowie na Rynku beatyfikował Anielę Salawę. Na Cmentarzu Rakowickim nawiedził grób swoich rodziców i brata. Z okazji poświęcenia Instytutu Pediatrii w Krakowie – Prokocimiu, Jan Paweł II spotkał się także z chorymi dziećmi.
Najważniejszym wydarzeniem drugiego etapu papieskiej pielgrzymi były obchody VI Światowego Dnia Młodzieży. Zdanie zaczerpnięte z Listu do Rzymian „Otrzymaliście ducha przybrania za synów” (Rz 8,15) stało głównym motywem modlitewnego spotkania Jana Pawła II z młodymi całego świata. Wśród miliona uczestników, przybyło ok. sto tysięcy osób z terenu byłego ZSRR. Radość Papieża była przeogromna. Mówił: „Ten szósty z kolei Światowy Dzień Młodzieży posiada swoje szczególne znamię, które odróżnia go od poprzednich: po raz pierwszy uczestniczą w nim licznie młodzi ludzie z Europy wschodniej. (…) Serce moje napełnia się radością, gdy widzę was razem, młodzi przyjaciele ze Wschodu i Zachodu, z Północy i Południa, gdy widzę was zjednoczonych wiarą w Chrystusa, który jest ‘wczoraj i dziś, ten sam także na wieki’. Wy jesteście młodością Kościoła, który stoi wobec wezwania nowego milenium. Jesteście Kościołem jutra, Kościołem nadziei”. Podczas modlitewnego czuwania Jan Paweł II rozważając słowa Apelu Jasnogórskiego m. in. mówił: „Co znaczy ‘czuwam’? To znaczy, że staram się być człowiekiem sumienia. Że nie próbuję mojego sumienia zagłuszyć i zniekształcić. Nazywam po imieniu dobro i zło; nie zamazuje ich znaczeń. Dążę do osiągnięcia w sobie dobra, a zło staram się poprawić, przezwyciężać w sobie. To najbardziej podstawowa rzecz, której nigdy nie można pomniejszyć, zepchnąć na dalszy plan. (…) Czuwam – to znaczy dalej: dostrzegam drugiego (…). Czuwam – to znaczy miłość bliźniego – to znaczy” podstawowa międzyludzka solidarność”. Na zakończenie Jan Paweł II zawierzył Jasnogórskiej Pani każdego człowieka. W przemówieniu pożegnalnym zachęcał młodych, aby wzrastali. „’Wzrastać’, ‘dojrzewać’: oto zadanie młodego człowieka. (…) Maryja wskazuje wam drogę, którą jest Chrystus. Jest to droga stroma, droga wąska i trudna. Dla tego jednak, kto pragnie iść nią dalej według wskazań ewangelii, jest to droga, która prowadzi do prawdziwej radości. Drodzy młodzi przyjaciele, ‘otrzymaliście ducha przybrania za synów’ (Rz 8, 15). Nie zmarnujcie tego wspaniałego dziedzictwa! Bądźcie wymagający wobec otaczającego was świata, ale przede wszystkim wymagajcie od siebie samych. Jesteście synami Bożymi: bądźcie z tego dumni! Nie popadajcie w przeciętność, nie ulegajcie dyktatom zmieniającej się mody, która narzuca styl życia niezgodny z chrześcijańskim ideałem, nie pozwólcie się mamić złudzeniom konsumizmu, Chrystus wzywa was do rzeczy wielkich. Nie sprawcie mu zawodu, bo w ten sposób wy sami spotkalibyście się z zawodem”.

(Opracowane na podstawie: G. Polak, B. Łoziński, Ojciec Święty wśród nas. Pielgrzymki Jana Pawła II do Polski 1979 – 2002, Częstochowa 2002, s. 64 – 81)

53. Brazylia 12 – 21 X 1991

Cel pielgrzymki: Spotkanie z wiernymi Kościoła katolickiego, umocnienie ich w wierze oraz udział w XII Krajowym Kongresie Eucharystycznym „Eucharystia a ewangelizacja”.
Najważniejsze przesłanie: Pielgrzymka ta objęła większą część kraju niż podczas pierwszej wizyty Jana Pawła II w Brazylii. Papież odwiedził zachodnią jej część. W przemówieniach nawiązywał do problemów wiary, moralności, sytuacji społeczno – gospodarczej mieszkańców Brazylii. Nieraz podejmował problem nędzy ogarniającej znaczną część społeczeństwa. Papież odwiedził najuboższe i nędzne dzielnice. Istotnym wydarzeniem była beatyfikacja Brazylijki, założycieli zgromadzenia zakonnego Małych Sióstr Niepokalanego Poczęcia, s. Pauliny od Serca Jezusa Konającego. Podczas homilii papież ukazał beatyfikowaną zakonnicę jako wzór świętości. Mówił wówczas: „Być świętym znaczy przeciwstawić się grzechowi, nie dopuszczać do zerwania z Bogiem. (…) Świętość kształtuje się w codziennym życiu, w pracy dla braci, która jest owocem jedności z Bogiem”.

55. Angola, Wyspy Świętego Tomasza i Książęca 4 – 10 VI 1992

Angola 4 – 5 i 7 – 10 VI
Cel pielgrzymki: Spotkanie z wiernymi Kościoła katolickiego, umocnienie ich w wierze oraz obchody 500-lecia ewangelizacji Angoli.
Najważniejsze przesłanie: Przez kilkadziesiąt lat kraj ten nękany był przez wojny i komunistyczny reżim, który obalony został w 1991 r. W przemówieniach Jan Paweł II nawiązywał do ogromnej tragedii tego narodu, wyrażał solidarność z umęczoną wojną ludźmi, kierował do nich słowa pocieszenia i nadziei. Mówił: „Obecnie Bóg pozwolił, bym przybył do was jako pielgrzym miłości i pokoju. Przynoszę Dobrą Nowinę pojednania i pokoju dla tego umiłowanego ludu. (…) Przybywam, aby dodać wam odwagi w waszych wysiłkach, przynieść nową nadzieję waszej nadziei, pomóc wam rozeznać, jaką drogę obrać w przyszłości. (…) Przybywam do ciebie, Angolo, z uczuciem przyjaźni, szacunku i ufności: niech spełni się twoje przeznaczenie kraju wolnego i braterskiego!”. Papież odprawił Mszę św. na stadionie w Huambo, gdzie w czasie wojny odbywały się egzekucje. Mówił w tym miejscu: „Nigdy więcej wojny! Pokój dla Angoli! Pokój dla Angoli na zawsze!”. W uroczystość Zesłania Ducha Św. papież odprawił Mszę św. zamykającą obchody 500-lecia ewangelizacji Angoli. We Mszy tej udział wzięło ok. 1 mln osób. W homilii papież mówił, iż głoszenie jak i przyjmowanie Dobrej Nowiny nie jest możliwe bez pomocy Ducha Św.

Wyspy Świętego Tomasza i Książęca 6 VI
Cel pielgrzymki: Spotkanie z wiernymi Kościoła katolickiego, umocnienie ich w wierze.
Najważniejsze przesłanie: Kulminacyjnym punktem była Msza św. podczas której w homilii papież mówił o małżeństwie i rodzinie. Znaczna część mieszkańców wyspy żyje w wolnych związkach, papież zwracał zatem uwagę na sakramentalny wymiar małżeństwa. Pod koniec przemówienia papież nawiązał do mającego tutaj miejsce handlu niewolnikami i ostro potępił ten proceder.

57. Benin, Uganda, Sudan 3 – 10 II 1993

Cel pielgrzymki: Spotkanie z wiernymi Kościoła katolickiego, umocnienie ich w wierze.

Benin 3 – 5 II
Najważniejsze przesłanie: Ogromne znaczenie miało spotkanie Jana Pawła II z muzułmanami, którzy wyrazili swoje uznanie dla wszelkich poczynań papieża „na rzecz pokoju, sprawiedliwości, tolerancji i wzajemnej miłości na całej ziemi”. Papież wskazał na sprawę pokoju, dobro rodziny i odbudowę kraju, jako na najważniejsze wspólne cele dla chrześcijan i muzułmanów. Papież spotkał się także z wyznawcami religii tradycyjnej, wudu, którzy nazwali papieża „dotykalnym znakiem Boga Żywego”. Podczas przemówienia pożegnalnego papież potępił niewolnictwo nazywając go „grzechem człowieka przeciw człowiekowi i grzechem człowieka przeciw Bogu”.

Uganda 5 – 10 II
Najważniejsze przesłanie: W homilii opartej na przypowieści o dobrym Pasterzu Jan Paweł II wzywał do pokonywania cywilizacji śmierci a budowania cywilizacji miłości. Pod koniec XIX w. niedaleko Kampalii śmierć za wiarę poniosło ok. 200 katolików i anglikanów. W miejscu ich męczeństwa wzniesiono sanktuarium angielskie i katolickie, które nawiedził Jan Paweł II. Papież spotkał się także w szpitalu z chorymi na AIDS. Pobłogosławił każdego z nich i powiedział: „Nie traćcie odwagi! Czasem jarzmo może się wydawać zbyt ciężkie, (…) ale stoi przy was Chrystus”.

Sudan 10 II
Najważniejsze przesłanie: Dominującą religią w Sudanie jest islam. Muzułmański rząd usiłował narzucić wszystkim obywatelom Sudanu, w tym także chrześcijanom, islamski kodeks prawny. Podczas spotkania z prezydentem Sudanu Jan Paweł II nawiązując do konfliktów na tle religijnym, podkreślił obowiązek szanowania prawa mniejszości do istnienia i wyrażania swej tożsamości. Papież podkreślił także prawo każdego człowieka do wolności wyznania i praktykowania wiary, co niewątpliwie przyczyni się do rozwoju pokoju w kraju oraz da poczucie bezpieczeństwa. Podczas Mszy św. na Green Square papież przypomniał postać Sługi Bożego Jerzego Ciesielskiego, pracownika naukowego Politechniki Krakowskiej, który zginął w katastrofie statku na Nilu 9 X 1970 r. Obecnie trwa jego proces beatyfikacyjny.

59. Hiszpania 12 – 17 VI 1993

Cel pielgrzymki: Zamknięcie 45. Międzynarodowego Kongresu Eucharystycznego oraz udział w obchodach 500-lecia ewangelizacji Ameryki.
Najważniejsze przesłanie: Jan Paweł II odwiedzał miejsca związane z Krzysztofem Kolumbem i jego wyprawą do Ameryki. Podczas Mszy św. w Huelva papież złożył hołd hiszpańskim misjonarzom i wezwał współczesny, sekularyzowany i zdechrystianizowany świat do odnowienia i życia wiarą. Kulminacyjnym momentem była Msza św. podczas której Jan Paweł II kanonizował bł. Henryka de Ossó y Cervello. W homilii papież przybliżył postać Świętego oraz poświęcił wiele uwagi rodzinie i młodzieży. Mówił do nich: „Młodzi, którzy mnie słuchacie: pragnę wam powtórzyć słowa skierowane do was w Santiago de Compostela podczas Światowego Dnia Młodzieży: ‘Nie lękajcie się świętości!’ Idźcie za Chrystusem, który jest źródłem wolności i życia. (…) Pozwólcie, by Chrystus was umiłował i zbawił, pozwólcie, by was oświecił swoim potężnym światłem, a staniecie się światłem życia i nadziei pośród dzisiejszego społeczeństwa”.

61. Litwa, Łotwa, Estonia 4 – 10 IX 1993

Litwa 4 – 8 IX
Cel pielgrzymki: Obchody 600-lecia przyjęcia chrztu przez Litwę oraz pogłębienie dialogu ekumenicznego.
Najważniejsze przesłanie: W przemówieniach papież mówił o doświadczeniach związanych z życiem w komunistycznym państwie, które promowało ateistyczne wychowanie przez co wiara Litwinów poddana została próbie. Jan Paweł II mówił do nich: „Musicie podjąć konfrontację z obojętnością, niezrozumieniem, dążeniem do laicyzacji społeczeństwa, izolacją psychologiczną w społeczeństwie przechodzącym głębokie przemiany”. Największym wydarzeniem była modlitwa przy grobach ofiar, które poległy w walce o wolność Litwy w 1991 r. oraz pielgrzymka na Górę Krzyży niedaleko Szawli. Góra ta jest „symbolem Drogi Krzyżowej, jaką przeszedł naród Litewski”.
Modlitwa odmówiona po litewsku i po polsku na cmentarzu na Antokolu była wezwaniem w imię miłości do przebaczenia, pojednania i odrzucenia chęci odwetu. „Człowiek jest słaby, kiedy staje się ofiarą, ale może być jeszcze słabszy, kiedy staje się oprawcą. Człowiek jest słaby, ale ten słaby człowiek może być mocny w Krzyżu Chrystusa, w Jego śmierci i zmartwychwstaniu”.

Łotwa 8 – 10 IX
Cel pielgrzymki: Spotkanie z wiernymi Kościoła katolickiego, umocnienie ich w wierze m. in. poprzez przywrócenie kultu św. Meinharda; pogłębienie dialogu między chrześcijanami.
Najważniejsze przesłanie: Jan Paweł II przybył na Łotwę, aby umocnić odradzający się Kościół po okresie komunizmu. Papież nawiedził najbardziej znane łotewskie sanktuarium w Agłonie. W przemówieniach wzywał do przebaczenia win i pojednania.

Estonia 10 IX
Cel pielgrzymki: Spotkanie z wiernymi Kościoła katolickiego, umocnienie ich w wierze oraz pogłębienie dialogu ekumenicznego.
Najważniejsze przesłanie: Papież wyraził wdzięczność Bogu za odzyskanie niepodległości, dokonujące się demokratyczne przemiany oraz za wolność religijną. Papież wziął udział w ekumenicznym nabożeństwie w kościele luterańskim. Najważniejszym wydarzeniem tej wizyty była Msza św. w Tallinie, podczas której Jan Paweł II mówił o miłości chrześcijańskiej i wypływającej z niej otwartości na drugiego człowieka. Podsumowując pielgrzymkę do nadbałtyckich krajów Jan Paweł II powiedział, iż pamiętając tragiczną historię ostatniego stulecia, należy modlić się o to, aby małe państwa nie zostały już nigdy zniewolone lękiem przed ich większymi sąsiadami, którzy powinni być gwarantami poszanowania praw.

63. Filipiny, Papua – Nowa Gwinea, Australia, Sri Lanka 11 – 21 I 1995

Filipiny 12 – 16 I
Cel pielgrzymki: X Światowy Dzień Młodzieży „Jak Ojciec Mnie posłał, tak i Ja was posyłam” (J 20,21) oraz obchody 400-lecia ustanowienia pierwszej kościelnej prowincji na Filipinach.
Najważniejsze przesłanie: W X Światowym Dniu Młodzieży wzięli udział przedstawiciele 105 krajów z całego świata. Podczas wieczornego czuwania Jan Paweł II powiedział: „Tajemnica męki, śmierci i zmartwychwstania Jezusa Chrystusa wpływa na całą ludzką historię i dotyka każdego człowieka, ma moc przynieść nam pełnię życia, której wszyscy pragniemy, dążąc do spełnienia i szczęścia”. Podczas Mszy św. uwieńczającej X Światowy Dzień Młodzieży Jan Paweł II mówił: „Ewangelia nie jest bowiem teorią ani ideologią! Ewangelia jest życiem! Dlatego zostaliście powołani, by dawać świadectwo o tym życiu: o życiu przybranych synów i córek Boga. Człowiek współczesny (…) pilnie potrzebuje tego życia, tak jak przed dwoma tysiącami lat potrzebował przyjścia Chrystusa (…) Dlaczego Go potrzebuje? Bo Chrystus objawia prawdę o człowieku, o jego życiu i przeznaczeniu. Pokazuje nasze miejsce przed Bogiem – jako stworzeń i grzeszników odkupionych przez Jego własną śmierć i zmartwychwstanie, jako pielgrzymów do domu Ojca”. Jak Ojciec Mnie posłał, tak i Ja was posyłam” (J 20,21) „Co Jezus daje wam na drogę? (…) Daje wam tylko łaskę i prawdę. Posyła was z pełnym mocy orędziem swojej tajemnicy paschalnej, z prawdą swojego krzyża i zmartwychwstania. To wszystko, co wam daje – i to wystarczy. Ta łaska i prawda doda wam odwagi. Pójście za Chrystusem zawsze wymagało odwagi”.
Ważnym wydarzeniem było także pasterskie orędzie, które Jan Paweł II za pośrednictwem Radia Veritas skierował do katolików w Chinach.

Papua – Nowa Gwinea 16 – 18 I
Cel pielgrzymki: Spotkanie z wiernymi Kościoła katolickiego, umocnienie ich w wierze oraz beatyfikacja Piotra To Rota.
Najważniejsze przesłanie: Najważniejszym wydarzeniem i głównym celem była Msza św. podczas której Jan Paweł II beatyfikował Piotra To Rota. W homilii papież przedstawił błogosławionego jako przykład dla małżonków i katechetów. „Bł. Piotr rozumiał wartość cierpienia. Czerpiąc natchnienie z wiary w Chrystusa umiał być oddanym mężem, kochającym ojcem i gorliwym katechetą, znanym z dobroci, łagodności i wrażliwości na cierpienie innych”. W homilii papież podkreślił także, iż codzienna Msza św. i adoracja Najświętszego Sakramentu miała ogromną rolę w kształtowaniu jego osobowości.

Australia 18 – 20 I
Cel pielgrzymki: Spotkanie z wiernymi Kościoła katolickiego, wezwanie do „odnowy duchowej kraju w obliczu kryzysu kultury” oraz beatyfikacja Marii MacKillop.
Najważniejsze przesłanie: W homilii przybliżając postać nowo błogosławionej, papież wezwał mieszkańców tego kontynentu do odnowy moralnej i duchowej.

Sri Lanka 20 – 21 I
Cel pielgrzymki: Spotkanie z wiernymi Kościoła katolickiego, umocnienie ich w wierze oraz beatyfikacja o. Józefa Vaza.
Najważniejsze przesłanie: Chrześcijanie stanowią niewielki odsetek mieszkańców tej wyspy. Papież apelował, aby o. Józef Vaza był dla nich natchnieniem, by „stawali się niestrudzonymi i pełnymi ducha świadkami Ewangelii w swoich rodzinach i społecznościach”. Papież spotkał się nie tylko z katolikami, ale także z przedstawicielami innych wspólnot wyznaniowych. W przemówieniach do nich skierowanych Jan Paweł II podkreślał wartość inkulturacji oraz dialogu międzyreligijnego, który „przynosi bardzo cenne owoce, ponieważ pozwala wyznawcom różnych religii odkrywać wspólne elementy ich życia duchowego, a zarazem rozeznać dzielące ich różnice”. Papież apelował także o zaprzestanie istniejącego od lat konfliktu etnicznego.

65. Belgia 3 – 4 VI 1995

Cel pielgrzymki: Beatyfikacja o. Damiana De Veustera, apostoła trędowatych.
Najważniejsze przesłanie: Papieska wizyta miała miejsce w Uroczystość Zesłania Ducha Św. dlatego wypowiedzi Jana Pawła II dotyczyły Ducha Świętego, który wyraża „wewnętrzną świętość Boga” i jest źródłem oraz sprawcą świętości człowieka. Postać nowo beatyfikowanego jest tego przykładem. Poświęcił on swoje życie heroicznej służbie wśród trędowatych na hawajskiej wyspie Molokai.

67. Kamerun, RPA, Kenia 14 – 20 IX 1995

Cel pielgrzymki: Przekazanie lokalnym Kościołom w Afryce posynodalnej adhortacji Ecclesia in Africa.

Kamerun 14 – 16 IX
Najważniejsze przesłanie: W dniach od 10 IV do 8 V 1994 r. w Rzymie obradował Synod Biskupów poświęcony Afryce. W pierwszym dniu pobytu w Kamerunie Jan Paweł II w obecności 8 kardynałów podpisał posynodalną adhortację Ecclesia in Africa. W dokumencie papież zwrócił uwagę na najważniejsze problemy afrykańskiego Kościoła, takie jak ewangelizacja, inkulturacji, sprawiedliwość i pokój, ekumenizm, dialog międzyreligijny oraz sprawy społeczne. Podczas Mszy św., która ubogacona była afrykańskimi śpiewami i tańcami, Jan Paweł II mówił: „inkulturacją jest wszystko to, co potwierdza obecność Chrystusa w waszych afrykańskich kulturach, a więc w waszych językach, w waszej literaturze, w waszych śpiewach i tańcach, w sposobie sprawowania Eucharystii, a także w sposobie życia codziennego”. Na zakończenie Eucharystii Jan Paweł II przekazał tekst adhortacji trzem kardynałom, księdzu, zakonnicy, zakonnikowi oraz świeckim.

RPA 16 – 18 IX
Najważniejsze przesłanie: Centralnym wydarzeniem tej pielgrzymki była Msza św. w Gosforth Park oraz posynodalna sesja poświęcona sprawom sprawiedliwości i pokoju. Liturgii towarzyszyły tradycyjne afrykańskie śpiewy i tańce. Na zakończenie Mszy św. Jan Paweł II przekazał posynodalną adhortację Ecclesia in Africa.

Kenia 18 – 20 IX
Najważniejsze przesłanie: Podczas Mszy św. sprawowanej w centrum Nairobi, gdzie uczestniczyło ok. 1 mln osób, papież mówił: „Odbywam tę podróż z głębokim poczuciem wdzięczności Bogu. Każdy etap tej podróży, która jest uroczystą celebracją Synodu, uwydatnia jego poszczególne tematy wiodące: w Jaunde w Kamerunie była to żywotna sprawa ewangelizacji kultury i inkulturacji; w Johannesburgu w Południowej Afryce był to problem pokoju i sprawiedliwości, a teraz tu w Nairobi omawiamy kwestę ewangelizacji, a zwłaszcza rodziny”. Na zakończenie liturgii Jan Paweł II wręczył adhortację Ecclesia in Africa grupie biskupów, kapłanów i świeckich przybyłych z całej Afryki. Papież ze szczególną troską zwrócił się także do mieszkańców Rwandy i Burundi, gdzie toczyła się wówczas wojna domowa. W przemówieniu pożegnalnym Jan Paweł II wołał: „Z serca Afryki podnosi się wołanie skierowane do wszystkich, którzy mogą jej pomóc. Tak zwane Południe świata domaga się od Północy, by nie rezygnowała z prób rozwiązania problemów ubóstwa, uchodźców, niedorozwoju gospodarczego i kulturalnego. (…) Ludy Afryki kierują do narodów bogatych wołanie o pomoc, współpracę i solidarność, które rzeczywiście będą przejawem szacunku dla ludzi jako ludzi – bogatych czy ubogich, potężnych czy bezsilnych – zjednoczonych w jednej ludzkiej rodzinie i w tej samej ludzkiej godności”.

69. Gwatemala, Nikaragua, Salwador, Wenezuela 5 – 12 II 1996

Gwatemala 5 – 7 II
Cel pielgrzymki: Spotkanie z wiernymi Kościoła katolickiego, umocnienie ich w wierze oraz umocnienie pokoju.
Najważniejsze przesłanie: Papież odwiedził narodowe sanktuarium w Esquipulas, gdzie czczony jest od 400 lat wizerunek „Czarnego Chrystusa”. W pobliżu papież celebrował Mszę św. na którą przybyli także wierni z Salwadoru, Hondurasu i Meksyku. Papieska homilia poświęcona była męce Chrystusa i potrzebie przylgnięcia do Jego krzyża. W stolicy Gwatemali podczas Liturgii Słowa uczestniczyło ok. 1 mln ludzi. Papież ukoronował obraz Matki Wniebowziętej, która jest patronką miasta.

Nikaragua 7 II
Cel pielgrzymki: Spotkanie z wiernymi Kościoła katolickiego, umocnienie ich w wierze oraz umocnienie pokoju. Zamknięcie Krajowego Kongresu Eucharystyczno – Maryjnego.
Najważniejsze przesłanie: Od czasu pierwszej wizyty Jana Pawła II w Nikaragui, sytuacja polityczna w tym kraju unormowała się. W 1987 r. podpisano bowiem traktat pokojowy.
Najważniejszym wydarzeniem była Msza św. która zamykała Krajowy Kongres Eucharystyczno – Maryjny. Papieska homilia dotyczyła świętości rodziny i jej roli w wychowaniu każdego człowieka. Powiedział wtedy: „Rodzina jest z pewnością pierwszym ludzkim środowiskiem, w którym kształtuje się każdy człowiek. Środowisko to wychowuje człowieka, urabia go w duchu rodzinnej kultury. Przyszłość narodów i kultur przebiega przede wszystkim poprzez rodzinę”.

Salwador 8 II
Cel pielgrzymki: Spotkanie z wiernymi Kościoła katolickiego, umocnienie ich w wierze.
Najważniejsze przesłanie: Najważniejszym wydarzeniem była Msza św. sprawowana w intencji umocnienia sprawiedliwości i pokoju. Wzięło w niej udział ok. 1 mln osób. Jan Paweł II mówił: „Chrześcijanie muszą się czynnie włączyć w dzieło wychowania do pokoju przez praktykę przebaczenia”.

Wenezuela 9 – 11 II
Cel pielgrzymki: Spotkanie z wiernymi Kościoła katolickiego, umocnienie ich w wierze.
Najważniejsze przesłanie: Papież sprawował Mszę św. w Coromoto, gdzie kilka tygodni przed przyjazdem papieża oddano do użytku nową bazylikę. Umieszczono w niej cudowny wizerunek Patronki Wenezueli, Matki Bożej z Coromoto. Jan Paweł II przyozdobił figurę złotym różańcem. Ważnym wydarzeniem było także spotkanie z ludźmi nauki, kultury i polityki. W przemówieniu skierowanym do nich, papież mówił o potrzebie budowania sprawiedliwego ładu moralnego.

71. Słowenia 17 – 19 V 1996

Cel pielgrzymki: Spotkanie z wiernymi Kościoła katolickiego, umocnienie ich w wierze oraz wsparcie demokratycznych przemian i apel o trwanie przy chrześcijańskich korzeniach.
Najważniejsze przesłanie: Podczas przemówień papież przypominając dzieje narodu słoweńskiego, dzieje chrześcijaństwa, czas nazizmu i komunizmu, podkreślił iż człowiek budując ideologie, które gardzą Bogiem, przyczynił się do krwi niewinnych ludzi. Papież mówił: „Ci, którzy budują świat bez Boga, mogą go budować tylko przeciw człowiekowi, przeciw jego prawdziwemu spełnieniu i szczęściu”. Podczas wizyty w Mariborze papież skierował do wiernych apel, aby w życiu codziennym urzeczywistniali świętość. Współczesny człowiek potrzebuje świadectwa świętości, która jest widzialnym znakiem głębokiej i autentycznej relacji z Jezusem.

73. Węgry 6 – 7 IX 1996

Cel pielgrzymki: Spotkanie z wiernymi Kościoła katolickiego, umocnienie ich w wierze podczas obchodów 1000-lecia założenia benedyktyńskiego opactwa Pannonhalma.
Najważniejsze przesłanie: W benedyktyńskim opactwie na „Świętej Górze Panońskiej” Jan Paweł II przewodniczył „Nieszporom Tysiąclecia”. W przemówieniu wygłoszonym w języku węgierskim papież mówił o bogatej historii tego miejsca. Podkreślił rolę jaką benedyktyni odegrali w odnowie kulturowej i społecznej całej Europy oraz wezwał współczesnych benedyktynów do zaangażowania się w prace na rzecz zjednoczenia chrześcijan. Papież nawiedził także katedrę w Győr, gdzie modlił się przy grobie Sługi Bożego bpa Vilmosa Apora, który udzielał schronienia kobietom, za co w 1945 r. zginął z rąk sowietów.

75. Bośnia i Hercegowina 12 – 13 IV 1997

Cel pielgrzymki: Spotkanie z wiernymi Kościoła katolickiego w Sarajewie oraz wręczenie organizacjom charytatywnym Międzynarodowej Nagrody Pokoju im. Jana XXIII.
Najważniejsze przesłanie: Podczas pielgrzymki do Chorwacji, która miała miejsce w dniach od 10 do 11 IX 1994 r. Jan Paweł II chciał nawiedzić także Zagrzeb i Belgrad. Z powodu nieudanych rozmów ze stronami konfliktu i przedstawicielami ONZ, papieska wizyta wówczas była niemożliwa. Obecna podróż papieża poświęcona była jednemu istotnemu przesłaniu – nadziei. Papież mówił: „Po bolesnym doświadczeniu wojny, która zrodziła wiele krzywd, nienawiści i żądzę odwetu, nadzieja ta przybiera konkretny wymiar przebaczenia i pojednania. Wzywam zatem do przebaczenia i pojednania”. Papież wielokrotnie wzywał, aby uczynić rachunek sumienia i zaangażować się w sprawę pokoju. Podczas Mszy św. podczas której widoczne były znaki wojny, uszkodzony krzyż wydobyty z ruin kościoła oraz wizerunek Matki Bożej z nadal okupowanego sanktuarium w Kurpas, papież mówił: „Należy powiedzieć głośno i donośnie: Nigdy więcej wojny! Trzeba każdego dnia podejmować na nowo trud spotkania, szukając w swym sumieniu nie tylko win, ale także sił, jakie skłonni jesteśmy włożyć w budowanie pokoju. Należy uznać prymat wartości etycznych, moralnych i duchowych, broniąc praw każdego człowieka do życia w harmonii i zgodzie, potępiając wszelkie formy nietolerancji i prześladowań, zakorzenione w ideologiach, które godzą w nienaruszalną godność człowieka”. Także i podczas tej wizyty Jan Paweł II spotkał się z przedstawicielami judaizmu, prawosławia, islamu. Spotkanie to było kolejny wezwaniem do pojednania i pokoju.

77. Liban 10 – 11 V 1997

Cel pielgrzymki: Uroczyste zakończenie Synodu Biskupów, owocem, którego jest posynodalna adhortacja apostolska Nowa nadzieja dla Libanu.
Najważniejsze przesłanie: Synod został zwołany przez Jana Pawła II w celu odnowy duchowej i moralnej Libańczyków. Odbywał się on w Rzymie od 16 XI do 12 XII 1995 r. Do wzięcia udziału w obradach zaproszeni zostali nie tylko Libańczycy, ale także przedstawiciele Kościołów: grecko-prawosławnego, ormiańsko-prawosławnego, syryjsko-prawosławnego, asyryjskiego i protestanckiego. Rozważano temat: Chrystus jest naszą nadzieją: odnowienie przez Ducha i solidarni dajemy świadectwo Jego miłości. Celem papieskiej pielgrzymki było wyrażenie uznania dla współżycia wyznawców Wschodnich Kościołów katolickich: melchitów, ormian, syryjczyków, chaldejczyków, łacinników, Kościołów prawosławnych, wyznawców Kościoła maronickiego oraz muzułmańskich wspólnot: sunnitów, szyitów, druzów, alawitów, izmaelitów.
Pierwszym oficjalnym spotkaniem Jana Pawła II z wiernymi było spotkanie z młodzieżą. Papież wzywał ich do zaangażowania się w odbudowę narodu mając na uwadze odrębność i różnorodność wspólnot religijnych. Zachęcał ich, aby podjęli trud stworzenia zjednoczonego narodu. Powiedział: „Wręczając młodym dokument posynodalny, pragnąłem uwydatnić, że w znacznej mierze od nich zależeć będzie realizacja zadań ukazanych przez Synod Biskupów”.

79. Francja 21 – 24 VIII 1997

Cel pielgrzymki: XII Światowy Dzień Młodzieży oraz beatyfikacja Fryderyka Ozanama, współzałożyciela Konferencji św. Wincentego à Paulo.
Najważniejsze przesłanie: Podczas uroczystej Mszy św. w Katedrze Nôtre-Dame papież beatyfikował współzałożyciela Konferencji św. Wincentego à Paulo, apostoła miłosierdzia, Fryderyka Ozanama. Kolejnym ważnym wydarzeniem podczas tej pielgrzymki było modlitewne czuwanie oraz Msza św. w której uczestniczyło ok. 800 tys. młodych z całego świata. Jan Paweł II wówczas do nich mówił: „Wy jesteście nadzieją świata – wy, którzy pragniecie, by świat stawał się coraz piękniejszy, by opierał się na wartościach moralnych i duchowych, które dają wolność i prowadzą nasze kroki ku wieczności. (…) Jesteście naśladowcami tych młodych ludzi, którzy z gałązkami oliwnymi w dłoniach szli przed Chrystusem wjeżdżającym do Jerozolimy i wznosili okrzyki na Jego cześć. Dzisiaj wy, młodzi ze wszystkich kontynentów, wyznajecie wiarę w Chrystusa, który jednoczy nas w radosnej wspólnocie dialogu i solidarności, i razem zmierzacie ku szczęściu, którym On nas obdarza”. Jan Paweł II kończąc celebrację Mszy św. ogłosił rychłe ogłoszenie św. Teresy z Lisieux Doktorem Kościoła.

81. Kuba 21 – 25 I 1998

Cel pielgrzymki: Spotkanie z wiernymi Kościoła katolickiego, umocnienie ich w wierze.
Najważniejsze przesłanie: W 1998 r. wierni Kościoła katolickiego stanowili 39 % mieszkańców Kuby. Odsetek katolików do momentu dojścia Fidela Castro do władzy wynosił 85%.
Ważnym wydarzeniem było prywatne spotkanie Jana Pawła II z prezydentem Kuby Fidelem Castro. Trwało ono ok. 50 min. Na jego zakończenie Jan Paweł II wręczył prezydentowi reprodukcję mozaiki Chrystusa Króla Wszechświata.
Papieskie przemówienia skoncentrowane były na godności osoby ludzkiej, na powołaniu, roli i zadaniu kubańskiej rodziny, na wolności, sprawiedliwości i solidarności oraz na niebezpieczeństwu jakie niosą dla pokoju i życia każdego człowieka fałszywe ideologie. W czasie spotkania z młodymi Kubańczykami Jan Paweł II apelował: „Nie oczekujcie od innych tego, co potraficie sami, czym macie być i co macie czynić. Nie odkładajcie na jutro budowy nowego społeczeństwa, w którym będą się mogły spełnić najwznioślejsze marzenia, a wy staniecie się twórcami własnej historii”.
Niejednokrotnie Jan Paweł II prosił o wolność dla Kościoła katolickiego, który doświadczany był w ostatnich dziesiątkach lat. W Santiago de Cuba podczas Mszy św. koronował figurę Matki Bożej Miłosierdzia z El Cobre. Jako wotum dla sanktuarium gdzie czczona jest Matka Boża Miłosierdzia Jan Paweł II ofiarował złoty różaniec.
Najważniejszym wydarzeniem była uroczysta Msza św. w której uczestniczyło ok. 1 mln osób wraz z osobistościami państwowymi i prezydentem Fidelem Castro. W homilii papież ukazał problem kubańskiego Kościoła oraz społeczeństwa. Mówił wówczas: „nowoczesne państwo nie może czynić z ateizmu ani z religii elementów swojego systemu politycznego. Państwo, dalekie od wszelkiego fanatyzmu lub skrajnego sekularyzmu, winno kształtować spokojny klimat społeczny oraz odpowiednie prawodawstwo, które pozwoli każdemu człowiekowi i każdej wspólnocie religijnej swobodnie żyć swoją wiarą, wyrażać ją na arenie publicznej oraz dysponować odpowiednimi środkami i przestrzenią, aby wnosić w życie narodu swoje bogactwo duchowe, moralne i społeczne”. Na zakończenie Jan Paweł II zawierzył kubański Kościół opiece Matki Bożej.

83. Austria 19 – 21 VI 1998

Cel pielgrzymki: Spotkanie z wiernymi Kościoła katolickiego, umocnienie ich w wierze oraz beatyfikacja s. Marii Restytuty Kafka, o. Jakuba Kern i ks. Antoniego Schwartz.
Najważniejsze przesłanie: Hasłem pielgrzymki były słowa: „Przyjdź Duchu Stworzycielu”. Podczas przemówień papież zwracał uwagę na misyjną działalność każdego ochrzczonego oraz wzywał do odważnego świadectwa o Chrystusie.
Najważniejszym wydarzeniem była Msza św. podczas której Jan Paweł II beatyfikował s. Marię Restytutę Kafka, o. Jakuba Kern i ks. Antoniego Schwartz. W homilii papież mówiąc o nowo błogosławionych podkreślił, iż „Dzisiejszy Kościół nie potrzebuje katolików ‘na pół etatu’, ale chrześcijan w pełni godnych tego miana”.
Na zakończenie pielgrzymki Jan Paweł II spotkał się z nieuleczalnie chorymi. W przemówieniu skierowanym do nich wskazał jaki jest sens cierpienia i śmierci oraz podkreślił, iż każde życie nawet tych nieuleczalnie chorych jest Bożym darem i dlatego nikt nie ma prawa do skracania życia. W przemówieniu pożegnalnym papież podkreślił wielką rolę Austrii w zjednoczeniu Europy.

85. Meksyk, USA 22 – 28 I 1999

Meksyk 22 – 26 I
Cel pielgrzymki: „Uroczyste ogłoszenie posynodalnej adhortacji apostolskiej Ecclesia in America, będącej owocem obrad Specjalnego Synodu Biskupów poświęconego Ameryce”, który obradował na przełomie listopada i grudnia 1997 r. Przewodnim tematem pielgrzymki były słowa: „Rodzi się tysiąclecie: umacniajmy wiarę!”.
Najważniejsze przesłanie: Najważniejszym wydarzeniem pielgrzymki była Msza św. sprawowana w bazylice Matki Bożej z Guadalupe. Papież wręczył podpisaną 22 I 1999 r. adhortację przewodniczącym Specjalnego Synodu Biskupów oraz wiernym. Papież także zawierzył Matce Bożej z Guadalupe dzieło ewangelizacji Ameryki oraz ogłosił, iż 12 grudnia w Kościołach lokalnych będzie obchodzone liturgiczne święto Matki Bożej z Guadalupe. Celem Synodu Biskupów było m. in. przygotowanie Kościoła do wejścia w nowe tysiąclecie. W przemówieniach papież przedstawiał najważniejsze zadania jakie stoją przed chrześcijaninem XXI w. Papież wówczas mówił: „Wkrótce zakończy się stulecie i tysiąclecie, w których – mimo wielu konfliktów – wzrosła świadomość, że godność człowieka przewyższa struktury społeczne, polityczne i ekonomiczne. W tym kontekście nowa ewangelizacja przynosi także odpowiedź Kościoła na tę doniosłą przemianę perspektywy historycznej. Każdy z was powinien świadczyć swoim stylem życia i chrześcijańskim zaangażowaniem, w całej Ameryce i wszędzie na świecie, że Chrystus jest prawdziwym rzecznikiem godności i wolności człowieka”.

USA 26 – 28 I
Cel pielgrzymki: Spotkanie z wiernymi Kościoła katolickiego, umocnienie ich w wierze.
Najważniejsze przesłanie: Przewodnim hasłem pielgrzymki były słowa zaczerpnięte z listu apostolskiego Jana Pawła II Tertio Millennio Adveniente: „Aby wszyscy mieli udział w zbawczej mocy”. Podczas przemówień papież zwracał uwagę na konieczność obrony życia, rodziny i małżeństwa. Mówił wówczas: „Nowa ewangelizacja potrzebuje uczniów Chrystusa, którzy bezwarunkowo opowiadają się po stronie życia; którzy będą w każdej sytuacji głosić Ewangelię życia, sławić ją i jej służyć”. Jan Paweł II zaapelował o zniesienie kary śmierci, która jest odebraniem ludzkiemu życiu godności nawet jeśli człowiek dopuścił się wielkiego zła. Aborcja, eutanazja i samobójstwo wspomagane są przejawem odrzucenia daru życia dlatego papież zachęcał do budowania „kultury życia” , która chroniłaby bezbronnych i uznanych za nieprzydatnych. Ostatnim spotkaniem papieża z Kościołem Ameryki były nieszpory w katedrze ST. Louis. Oczekując na Wielki Jubileusz Kościoła Jan Paweł II położył pieczęć na Drzwiach Świętych katedry. Została ona zdjęta podczas uroczystego otwarcia Drzwi Świętych w Watykanie Roku Jubileuszowego 2000.

87. Polska 5 – 17 VI 1999

Cel pielgrzymki: Zamknięcie II Ogólnopolskiego Synodu Plenarnego; kanonizacja bł. Kingi oraz beatyfikacja ks. Stefana W. Frelichowskiego i 108 męczenników, a także m. Reginy Protmann i Edmunda Bojanowskiego.
Hasło siódmej papieskiej pielgrzymki do Polski: Bóg jest Miłością.
Nawiedzane miasta: Gdańsk, Sopot, Gdańsk Oliwa (5 – 6 VI), Pelplin, Elbląg (6 VI), Licheń, Bydgoszcz, Toruń (7 VI), Ełk (8 VI), Wigry (8 – 9 VI), Siedlce, Drohiczyn (10 VI), Warszawa (11 VI), Sandomierz, Zamość (12 VI), Warszawa, Radzymin, Warszawa Praga (13 VI), Łowicz, Sosnowiec (14 VI), Kraków (15 VI), Stary Sącz, Wadowice (16 VI), Kraków (16 – 17 VI), Gliwice, Częstochowa Jasna Góra, Kraków (17 VI).
Najważniejsze przesłanie: Witając się z Polską, Jan Paweł II powiedział, że pielgrzymka ta jest przedłużeniem poprzedniej sprzed dwóch lat. Wówczas papież zainaugurował obchody tysięcznej rocznicy śmierci św. Wojciecha. Siódma pielgrzymka zaś rozpoczęła się w Gdańsku, w miejscu gdzie święty zakończył swoją misję.
Pielgrzymka ta była najdłuższą wizytą Jana Pawła II w Polsce. Uczestniczyło w ok. 10 mln osób. Pielgrzymka ta była zatem największymi rekolekcjami w historii Polski. Była to też pielgrzymka największych niespodzianek – najpierw niespodziewana wizyta u zwykłej wiejskiej rodziny oraz niezapomniany monolog Jana Pawła II na wadowickim Rynku. Podczas tej pielgrzymki Ojciec Święty upadł w nuncjaturze w Warszawie, a także zachorował, co spowodowało, że po raz pierwszy wierni doświadczyli jego nieobecności. Wiodącym tematem papieskich przemówień było Osiem Błogosławieństw.
Ważnym ekumenicznym spotkaniem w czasie tej pielgrzymki była Msza św. w Siedlcach, w której licznie wzięli udział grekokatolicy z Ukrainy. Również w Drohiczynie miało miejsce ekumeniczne zgromadzenie, w którym uczestniczyli wszyscy przedstawiciele siedmiu Kościołów należących do Polskiej Rady Ekumenicznej oraz Żydzi i muzułmanie. Papież apelował: „Niech miłość wzajemna i umiłowanie prawdy będą odpowiedzią na istniejące trudności i tworzące się niekiedy napięcia”.
Podczas tej pielgrzymki, Jan Paweł II po raz pierwszy pojawił się w parlamencie. Przedstawiciele obu izb oraz żyjący prezydenci: Ryszard Kaczorowski, Wojciech Jaruzelski, Lech Wałęsa i Aleksander Kwaśniewski, przywitali Ojca Świętego owacyjnie. Jan Paweł II mówił: „Składam dzięki Panu historii za obecny kształt polskich przemian, za świadectwo godności i duchowej niezłomności tych wszystkich, których w tamtych trudnych dniach jednoczyła ta sama troska o prawa człowieka, ta sama świadomość, iż można życie w naszej ojczyźnie uczynić lepszym, bardziej ludzkim”. Gdy odśpiewano „Marsz, marsz Dąbrowski, z ziemi włoskiej do Polski”, papież zażartował: „Nikt nie przypuszczał, że w takim umundurowaniu”. Po brawach dodał: „Ale nam się przydarzyło”.
Podczas pobytu w Warszawie na Placu Piłsudskiego (dawniej Zwycięstwa) papież beatyfikował 108 męczenników z czasów II wojny światowej. We Mszy tej uczestniczył bp włocławski Bronisław Dembowski, którego matka i siostra zostały rozstrzelane w Ravensbrück.
15 czerwca z powodu podwyższonej temperatury na tle wirusowym, Jan Paweł II nie mógł przewodniczyć Mszy św. na krakowskich Błoniach. Mimo padającego deszczu wierni pozostali na miejscu celebry, aby modlić się o zdrowie dla papieża. Mszy przewodniczył kard. Angelo Sodano. Również i w Gliwicach, gdzie tego dnia, papież miał przewodniczyć nieszporom, wierni gorliwie modlili się o zdrowie dla niego. Wieczorem papież pojawił się jednak w oknie pałacu krakowskich arcybiskupów, aby pobłogosławić zgromadzonych. Następnego dnia, papież znów był w doskonałej formie. Podczas kanonizacji księżnej Kingi w Starym Sączu, papież ku zaskoczeniu wszystkich, bezbłędnie wymieniał trasy i szczyty okalające Stary Sącz. Wierni z entuzjazmem wołali: „Szóstka z plusem! Szóstka z plusem!”. Przedostatniego zaś dnia pobytu w Polsce, Jan Paweł II na Rynku w Wadowicach, „z fotograficzną dokładnością odtwarza drogie sobie miejsca z czasów dzieciństwa”. Rozentuzjazmowany tłum z ogromną radością prowadził z Ojcem Świętym niezapomniany, serdeczny dialog.

Jedną z największych niespodzianek tej pielgrzymki była krótka wizyta Jana Pawła II w Gliwicach. Niezmordowany papież odwiedził gliwiczan z którymi odmówił modlitwę Anioł Pański i prowadził w śląskiej gwarze zabawny dialog.
Przed samym odlotem do Rzymu, Jan Paweł II odwiedził także niespodziewanie, Jasną Górę. Jak powiedział: „nie mogło zabraknąć na szlaku mojej pielgrzymki do Ojczyzny Jasnogórskiego Sanktuarium”.
Podczas tej pielgrzymki było wiele wzruszających i wymownych momentów: „poświęcenie pomnika Armii Krajowej nieopodal Parlamentu w Warszawie, cicha modlitwa Jana Pawła II na warszawskim Umschlagplatzu, skąd odchodziły transporty Żydów; modlitwa pod Pomnikiem Poległych i Pomordowanych na Wschodzie za Polaków poległych na ‘nieludzkiej ziemi’. Akcentem patriotycznym była wizyta na cmentarzu ofiar wojny polsko – bolszewickiej 1920 r. w Radzyminie”. Wzruszony papież mówił, iż nosi „w sobie wielki dług w stosunku do tych, którzy podjęli walkę z najeźdźcą i zwyciężyli płacąc swoim życiem”.
Pielgrzymka ta była najpiękniejszą wizytą Papieża – Rodaka. Jan Paweł II kolejny raz zauroczył Polaków. Niemalże każdy zapamiętał go jako dobrego i kochanego Ojca.

(Opracowane na podstawie: G. Polak, B. Łoziński, Ojciec Święty wśród nas. Pielgrzymki Jana Pawła II do Polski 1979 – 2002, Częstochowa 2002, s. 108 – 127)

89. Indie, Gruzja 5 – 9 XI 1999

Indie 5 – 8 XI
Cel pielgrzymki: Spotkanie z wiernymi Kościoła katolickiego, umocnienie ich w wierze oraz podpisanie posynodalnej adhortacji apostolskiej Ecclesia in Asia.
Najważniejsze przesłanie: Drugą pielgrzymkę Jana Pawła II do Indii poprzedziły demonstracje radykalnych ugrupowań hinduistycznych oraz miały miejsce akty przemocy wobec chrześcijan. Mimo to papieska pielgrzymka przebiegała według ustalonego wcześniej planu. Najważniejszym momentem papieskiej wizyty było podpisanie posynodalnej adhortacji apostolskiej Ecclesia in Asia, która stanowiła owoc refleksji Synodu Biskupów, który obradował w Rzymie w 1998 r. Miejscem podpisania dokumentu były Indie, gdyż w kraju tym jest „wiele pradawnych kultur, religii i tradycji. Te starożytne azjatyckie cywilizacje ukształtowały życie narodów kontynentu i pozostawiły niezatarty ślad w dziejach rodzaju ludzkiego”. W homilii wygłoszonej podczas Mszy św. papież mówił: „Niech trzecie tysiąclecie ery chrześcijańskiej będzie świadkiem wielkiego żniwa wiary na tym rozległym i żywotnym kontynencie”.
Ważnym wydarzeniem było spotkanie z przywódcami różnych religii. Papież wówczas mówił: „Wolność religijna jest sercem wszystkich praw człowieka. Jest ona niepodważalna do tego stopnia, że powinno być uznawane prawo poszczególnych ludzi do zmiany religii, jeśli im to nakazuje ich własne sumienie. (…) Religia nie jest i nie powinna stać się pretekstem do konfliktów, zwłaszcza gdy tożsamość religijna, kulturowa i etniczna nakładają się na siebie. Religia i pokój idą razem; wypowiadać wojnę w imieniu religii jest oczywistą sprzecznością”.

Gruzja 8 – 9 XI
Cel pielgrzymki: Spotkanie z wiernymi Kościoła katolickiego oraz pogłębienie ekumenicznego dialogu z Gruzińskim Kościołem Prawosławnym.
Najważniejsze przesłanie: Ważnym wydarzeniem było spotkanie Jana Pawła II z Świętym Synodem Gruzińskiego Kościoła Prawosławnego oraz z Eliaszem II z którym papież podpisał Wspólną Deklarację. Zawiera ona apel o pokój na świecie i na Kaukazie. „Pokój jest najwyższym darem, bez którego nie można nadać życiu pełnego sensu, ani dążyć do rozwoju. Ludzkie serce tęskni za tym najcenniejszym dobrem, a ludzie pragną żyć w zgodzie. (…) W przełomowym momencie jaki obecnie przeżywamy, świat musi zmobilizować wszystkie swoje energie duchowe, intelektualne i fizyczne, aby uniknąć globalnej katastrofy. (…) Apelujemy zatem do wszystkich, którzy słyszą nasz głos, aby okazywali mądrość i zdecydowaną wolę uchronienia planety, powierzonej naszej opiece, przed niebezpieczeństwem wojny, a przez to stworzyli nieodzowne warunki po temu, aby trzecie tysiąclecie naprawdę przyniosło ‘pokój ludziom dobrej woli’”.

Wielki Jubileusz Roku 2000
Pielgrzymki Jana Pawła II w czasie Wielkiego Jubileuszu Roku 2000 nie były jednymi z wielu Jego apostolskich podróży, ale były niejako osobistymi Jego pielgrzymkami do miejsc świętych związanych z wcieleniem Bożego Syna. Wierni Kościoła katolickiego w sposób duchowy towarzyszyli temu szczególnemu i wyjątkowemu pielgrzymowaniu Jana Pawła II. W przemówieniu wygłoszonym 16 lutego 2000 r. podczas audiencji generalnej w Watykanie Jan Paweł II mówił: „Po otwarciu Drzwi Świętych w czterech rzymskich bazylikach wielkimi krokami przemierzamy teraz razem z Kościołem jubileuszowy szlak nawrócenia i pojednania. Jak wiadomo, jednym z najdonioślejszych i najgłębszych doświadczeń duchowych Jubileuszu jest pielgrzymka – symbol kondycji każdego człowieka jako homo viator. (…) To wewnętrzne znaczenie pielgrzymki zostaje bardziej jeszcze pogłębione i uzupełnione przez dziedzictwo wiary duchowości, promieniujące ze świętych miejsc, które zgodnie z dawną tradycją stanowią cel pielgrzymek indywidualnych i zbiorowych. Podobnie bowiem jak czas, tak i przestrzeń przechowuje znaki nadzwyczajnych zbawczych interwencji Boga i właśnie dlatego niektóre miejsca mogą ułatwić szczególnie bliskie spotkanie z rzeczywistością boską. (…) Świadom tych głębokich, duchowych treści pielgrzymki, postanowiłem w ramach obchodów jubileuszowych odwiedzić ziemię, która w wyjątkowy sposób została naznaczona przez Boże interwencje w dzieje zbawienia. Dlatego w najbliższych tygodniach zamierzam udać się – jeśli Bóg pozwoli – z pielgrzymką do kilku miejsc szczególnie związanych z wcieleniem Syna Bożego. (…) Pragnąłem udać się w imieniu całego Kościoła, do Ur chaldejskiego – miejsca, z którego wyruszył Abraham, aby tam oddać się modlitwie i refleksji. Ponieważ okazało się to niemożliwe, pragnę odbyć tę pielgrzymkę przynajmniej duchowo. Dlatego w najbliższą środę, podczas specjalnej uroczystości w Auli Pawła VI, ponownie przeżyjemy razem najważniejsze wydarzenia z życia Abrahama (…) Po tym pierwszym etapie będziemy mogli udać się z sercem pełnym wdzięczności do innych miejsc, w których dokonywały się kolejne wydarzenia dziejów zbawienia, poczynając od góry Synaj, gdzie Mojżeszowi zostało objawione najświętsze Imię Boga i gdzie został on wprowadzony w poznanie Bożej tajemnicy”.

91. Jordania, Izrael, Autonomia Palestyńska 20 – 26 III 2000

Cel pielgrzymki: Jubileuszowa pielgrzymka Jana Pawła II do miejsc związanych z historią zbawienia, wiodła przez Jordanię, Izrael oraz Autonomię Palestyńską. Podążając śladami patriarchów: Abrahama, Izaaka i Jakuba oraz Mojżesza, przewodnika narodu wybranego w wędrówce przez pustynię do Ziemi Obiecanej, Jan Paweł II przybył na ziemię naznaczoną obecnością Jezusa Chrystusa. Na ziemię skąd Jego apostołowie wyruszyli na cały świat, aby głosić Dobrą Nowinę o zbawieniu.

Jordania 20 – 21 III
Najważniejsze wydarzenie: Po ceremonii powitalnej Jan Paweł II udał się do sanktuarium Mojżesza na górze Nebo, skąd według tradycji Mojżesz oglądał po czterdziestoletniej wędrówce przez pustynię Ziemię Obiecaną. Po krótkiej modlitwie, papież zwiedził wykopaliska archeologiczne potwierdzające znaczenie góry Nebo dla wspólnot wczesnochrześcijańskich. Przed sanktuarium papież zasadził i pobłogosławił drzewko oliwne jako znak pokoju. Następnie Jan Paweł II spotkał się z królem Jordanii Abdullahem II bin Al-Husseinem i jego małżonką królową Ranią. W kolejnym dniu, papież celebrował Mszę św. na stadionie w Ammanie podczas której 2 tys. dzieci ubranych w białe tuniki, przyjęły I Komunię św. Nad tronem papieskim umieszczony został obraz przedstawiający uwięzionego św. Jana Chrzciciela, patrona Jordanii. Papież nawiązując do posłannictwa św. Jana Chrzciciela pobłogosławił wodę zaczerpniętą z Jordanu, rzeki w której został ochrzczony Jezus i zanurzając w tej wodzie gałązki oliwne pokropił zebranych. Następnie Ojciec Święty udał się do doliny Wadi Al.-Kharrar, miejsca gdzie według tradycji św. Jan udzielał w wodach Jordanu chrztu. Późnym popołudniem papież udał się do Izraela.

Izrael i Autonomia Palestyńska 21 – 26 III
Najważniejsze wydarzenie: W Izraelu Jan Paweł II rozpoczął swe pielgrzymowanie od nawiedzenia Betlejem, miejsca narodzenia Jezusa. Na Manger Square, placu przed bazyliką Narodzenia, Jan Paweł II celebrował Mszę św. według formularza o Narodzeniu Pańskim. Mszę tę sprawowali także arcybiskupi i biskupi z okolicznych krajów, ojcowie franciszkanie, liczni księża z parafii rozsianych po całej Ziemi Świętej, przedstawiciele Kościołów prawosławnych: greckiego, ormiańskiego, koptyjskiego, etiopskiego, syryjskiego, rosyjskiego oraz przedstawiciele wspólnot anglikańskich, luterańskich. Przed udzieleniem błogosławieństwa Jan Paweł II wręczył wiernym Kościoła katolickiego w Ziemi Świętej dokument Synodu pastoralnego. Po południu raz jeszcze Jan Paweł II udał się na prywatną modlitwę do bazyliki Narodzenia Pańskiego. Następnie pojechał do położonego w pobliżu Betlejem obozu dla uchodźców palestyńskich w Deheisheh. W tego typu obozach żyje od 3 do 4 mln Palestyńczyków zmuszonych do opuszczenia swoich domów w wyniku konfliktu izraelsko-palestyńskiego. W przemówieniu skierowanym do nich Jan Paweł II podkreślił konieczność przestrzegania prawa każdego narodu do własnej ziemi.
Następnego dnia, 23 III Jan Paweł II udał się do Wieczernika, gdzie w języku włoskim, francuskim oraz łacińskim celebrował Mszę św. Po Mszy w Wieczerniku, w miejscu ustanowienia sakramentu Eucharystii i kapłaństwa, Jan Paweł II podpisał List do kapłanów na Wielki Czwartek Jubileuszowego Roku 2000. Tego dnia papież spotkał się z Naczelnymi Rabinami Izraela: Rabinem aszkenazyjskim (rytu zachodniego) Meirem Lau oraz z Rabinem sefardyjskim (rytu wschodniego) Mordechajem Bakshi-Doronem. Na pamiątkę tego spotkania Rabini wręczyli Janowi Pawłowi II starożytną kopię Starego Testamentu, odczytując na głos dedykację: Błogosławione niech będzie Twoje przybycie i błogosławiony niech będzie powrót”. Papież także tego dnia nawiedził Instytut Pamięci „Yad Vashem”, miejsce upamiętniające zagładę 6 mln Żydów podczas II wojny światowej. Ceremonia miała miejsce w tzw. krypcie pamiątek, gdzie zawsze panuje półmrok rozświetlony wiecznie płonącym zniczem. Jan Paweł II, podsycił płomień dolewając do znicza oliwy, przez co rozświetlił wypisane na podłodze nazwy obozów zagłady oraz urny z prochami ofiar. Chór śpiewał skomponowaną przez dzieci przejmującą kantatę. Przed zniczem papież złożył wieniec kwiatów. W ceremonii tej wzięły udział osoby, które przeszły przez gehennę nazistowskich obozów. Obecny był m. in. Jerzy Kluger, przyjaciel Ojca Świętego ze szkolnych lat oraz wadowiczanka, Edith Tzirer. Na zakończeni wizyty Jan Paweł II wpisał się do księgi honorowych gości „Yad Vashem”. Po południu papież udał się do Papieskiego Instytutu „Notre Dame”, będącego ośrodkiem dialogu ekumenicznego i międzyreligijnego, gdzie spotkał się z przedstawicielami religii chrześcijańskich, żydowskich oraz muzułmańskich. Na zakończenie międzyreligijnego zgromadzenia Jan Paweł II zasadził drzewko oliwne, będące symbolem pokoju i pojednania.
W piątek, 24 III papież nawiedził biblijne miasto Korozain i następnie udał się na Górę Błogosławieństw. Tam sprawował Mszę św. według rytu rzymskiego. Wpleciono jednak wiele elementów z obrządków wschodnich: maronickiego, grecko-katolickiego, bizantyjskiego, syryjsko-antiocheńskiego. Po zakończeniu Eucharystii Jan Paweł II pobłogosławił drzewka oliwne, które zasadzone zostały na Górze Błogosławieństw oraz poświęcił dzwon ofiarowany przez polski oddział sił pokojowych Narodów Zjednoczonych, przeznaczony do kaplicy na Wzgórzach Golan. Tego dnia, papież nawiedził także kościół „Rozmnożenia chleba” oraz kościół „Prymatu Piotra”. Jan Paweł II ucałował tzw. „Skałę Prymatu” oraz przez chwilę kontemplował z okien Jezioro Galilejskie. Wieczorem papież dotarł do „Domu Piotra” w Kafarnaum.
W uroczystość Zwiastowania Pańskiego, 25 III, Jan Paweł II pielgrzymował do Nazaretu. Nawiedził dolną część bazyliki Zwiastowania, gdzie znajduje się Grota Zwiastowania. Tam po chwili modlitwy na ołtarzu złożył złotą różę. Następnie papież przeszedł do górnej bazyliki, aby przewodniczyć Mszy św. Wieczorem papieski szlak prowadził do bazyliki i ogrodu Getsemani. Podczas modlitwy Jana Pawła II przy kamieniu, który według tradycji był świadkiem Jezusowej modlitwy na kilka godzin przed męką i śmiercią, panowała cisza i atmosfera modlitewnego zamyślenia. Z Getsemani Jan Paweł II udał się na spotkanie ekumeniczne z przedstawicielami Kościołów chrześcijańskich żyjących w Ziemi Świętej. Spotkanie to miało miejsce w siedzibie grecko-prawosławnego Patriarchy Jerozolimy Diodora I.
W ostatnim dniu swojej pielgrzymki Jan Paweł II udał się do Wielkiego Maftiego Jerozolimy i Ziemi Świętej szejka Akrama Sabriego. Na to spotkanie przybyli także przywódcy muzułmańscy oraz przedstawiciele władz palestyńskich. Następnie papież pojechał pod tzw. „ścianę płaczu”, czyli pod mur otaczający od strony zachodniej miejsce, gdzie dawniej wznosiła się świątynia jerozolimska. Jana Pawła II serdecznymi słowami przywitał izraelski minister ds. diaspory rabin Michaela Melkiora. Następnie Jan Paweł II ku zaskoczeniu wielu, podszedł do muru świątynnego, aby między kamienie włożyć kartkę, na której napisana była modlitwa o dar braterstwa z narodem wybranym i prośba o wybaczenie win chrześcijan wobec synów Abrahama. Następnie papież udał się do ormiańskiej katedry prawosławnej św. Jakuba, gdzie modlił się przy grobie pierwszego biskupa Jerozolimy. Papież spotkał się też z ormiańskim Patriarchą prawosławnym Torkomą II Manoogiana. Kolejnym etapem papieskiej pielgrzymki było nawiedzenie bazyliki Grobu Świętego. Jan Paweł II najpierw poszedł do „Skały Namaszczenia”, a następnie przy śpiewie „Te Deum” wszedł do grobu Pańskiego. Eucharystia zwieńczająca całą pielgrzymkę do Ziemi Świętej została celebrowana w kaplicy ukazania się Chrystusa Zmartwychwstałego. Następnie papież wraz z patriarchatami i biskupami udał się do siedziby łacińskiego patriarchatu Jerozolimy na wspólny obiad. Wracając do delegatury apostolskiej, Jan Paweł II nieoczekiwanie poprosił o zatrzymanie się przed bazyliką Grobu Pańskiego. Był to ostatni przystanek na drodze papieskiego pielgrzymowania. Wszedł po stromych schodach do kaplicy ukrzyżowania Chrystusa i pozostał tam na modlitwie.
Po powrocie do Watykanu, 2 kwietnia, przed modlitwą Anioł Pański, podczas rozważania Jan Paweł II mówił: „’Raduj się Jerozolimo’… Ja także doświadczyłem w minionych dniach radości pielgrzymowania z Rzymu do Ziemi Świętej, przerzucając most między dwoma biegunami Wielkiego Jubileuszu Roku 2000 – Rzymem i Jerozolimą. Tak wielka łaska budzi w moim sercu głęboką radość duchową, za którą nieustannie dziękuję Bogu. Jestem też wdzięczny wszystkim, którzy towarzyszyli mi modlitwą. W tamtych chwilach i miejscach czułem, że jest przy mnie cały Kościół”.

(Opracowane na podstawie polskiego wydania L’Osservatore Romano 5 (223) 2000, s. 8 – 42)

93. Grecja, Syria, Malta 4 – 9 V 2001

Cel pielgrzymki: Pielgrzymka ta była kontynuacją pielgrzymiego szlaku Jubileuszowego Roku 2000. Podróż szlakami św. Pawła Apostoła, była symbolem wyjścia chrześcijaństwa do wszystkich narodów. Celem tej pielgrzymki było także nawiązanie ekumenicznego dialogu.

Grecja 4 – 5 V
Najważniejsze wydarzenie: Jan Paweł II jako pierwszy w dziejach Następca św. Piotra ucałował i pobłogosławił grecką ziemię, podaną mu w koszu przez dwoje dzieci. Po oficjalnym przywitaniu u prywatnym spotkaniu z prezydentem i premierem Jan Paweł II złożył kurtuazyjną wizytę Arcybiskupowi Aten i całej Grecji, zwierzchnikowi Kościoła prawosławnego, Christodoulosowi. Podczas spotkania obaj zwierzchnicy wymienili się darami oraz podpisali Wspólną Deklarację, w której wezwali do zgody i pokoju wśród „wszystkich, którzy na każdym miejscu wzywają imienia Pana naszego Jezusa Chrystusa”. Potępili także wszelkie uciekanie się do przemocy i religijny fanatyzm. Jan Paweł II spotkał się z greckimi biskupami katolickimi, a następnie nawiedził katolicką katedrę p.w. św. Dionizego Areopagity. Papież na pamiątkę spotkania ofiarował katedrze kielich mszalny. Doniosłym momentem była pielgrzymka na Areopag, skaliste wzgórze niedaleko Akropolu, gdzie św. Paweł Apostoł wygłosił słynną mowę, która zapisana została w 17 rozdziale Dziejów Apostolskich. Dwaj zwierzchnicy, Jan Paweł II i Arcybiskup Christodoulos, wspólnie oddali cześć ikonie św. Pawła. Na zakończenie dnia, w Nuncjaturze, która gościła Jana Pawła II, papież przyjął rewizytę Christodoulosa i czterech dostojników Kościoła prawosławnego. Na zakończenie prywatnego spotkania Jan Paweł II poprosił o wspólne odmówienie po grecku modlitwy „Ojcze nasz”. Następnego dnia, 5 maja, Jan Paweł II udał się do ateńskiego Pałacu Sportu w ośrodku olimpijskim, gdzie celebrował Mszę św. w obrządku łacińskim. Po Mszy udał się na lotnisko, skąd odleciał do Damaszku.
Pielgrzymka ta była bardzo ważnym krokiem w budowaniu dialogu ekumenicznego między Kościołem katolickim a prawosławnym. Jan Paweł II zburzył barierę wrogości oraz nieufności, która od 1054 r., od tzw. schizmy wschodniej, dzieliła chrześcijan.

Syria 5 – 8 V
Najważniejsze wydarzenie: W Syrii 86 % mieszkańców to wyznawcy islamu. Chrześcijanie zaś stanowią ok. 9 % i są bardzo podzieleni. W Syrii jest 9 kościołów chrześcijańskich, w tym 3 prawosławne (grecki, syryjski, jakobicki) i 6 katolickich (melchicki, maronicki, ormiański, syryjski, chaldejski, łaciński). Ważnym momentem papieskiej pielgrzymki była Msza św. sprawowana w Damaszku, podczas której Jan Paweł II mówił: „wraz z waszymi współobywatelami, bez względu na przynależność do innych wspólnot, kontynuujecie nieustannie swe wysiłki, mające na uwadze budowanie społeczeństwa braterskiego, sprawiedliwego i solidarnego, gdzie każdy byłby w pełni uznany w swej ludzkiej godności i podstawowych prawach. Na tej świętej ziemi chrześcijanie, muzułmanie i Żydzi są wezwani do współpracy z ufnością i odwagą i doprowadzenia do tego, by wkrótce nastał dzień, w którym każdy naród doczeka się poszanowania swoich zasadniczych praw i będzie mógł żyć w pokoju i wzajemnej zgodzie”. Najważniejszym wydarzeniem nie tylko tej papieskiej pielgrzymki, ale także i w historii całego papiestwa, była wizyta w Wielkim Meczecie Omajjadów w Damaszku. Jan Paweł II był pierwszym papieżem, który odwiedził meczet. W meczecie tym znajdują się relikwie św. Jana Chrzciciela. W tradycji islamskiej uważa się go za jednego z proroków. Kolejnym ważnym momentem pielgrzymki było przybycie papieża do Kunejtry, miasta leżącego w niedaleko Wzgórz Golan. W 1974 r. zostało ono doszczętnie zniszczone przez wycofujące się izraelskie wojska. W zrujnowanej prawosławnej cerkwi Jan Paweł II odmówił modlitwę o pokój. Prosił: „Z tego miejsca, tak bardzo zrujnowanego przez wojnę, pragnę wznieść serce i głos w modlitwie o pokój w Ziemi Świętej i na całym świecie. Prawdziwy pokój jest darem Bożym. Abyśmy mogli otworzyć się na ten dar, potrzebne jest nawrócenie serca oraz sumienie posłuszne Jego Prawu. Zasmucony wiadomościami o walkach i ofiarach śmiertelnych, jakie nawet dzisiaj docierają z Gazy, modlę się jeszcze goręcej (…)”.

Malta 8 – 9 V
Najważniejsze wydarzenie: Chrześcijaństwo dotarło na tę wyspę dzięki św. Pawłowi, który wieziony był statkiem do Rzymu, gdzie stanąć miał przed sądem cesarskim za działalność misyjną. Podczas sztormu statek się rozbił, dzięki czemu św. Paweł dotarł na Maltę. Na wyspie przebywał trzy miesiące i w tym czasie dokonał wielu uzdrowień. Od tego momentu na wyspie chrześcijaństwo się rozwijało.
Obecnie chrześcijanie rzymskokatoliccy stanowią 95 % mieszkańców wyspy. Jan Paweł II nawiedził miejsca naznaczone obecnością Apostoła Narodów oraz celebrował Mszę św. podczas której beatyfikował trzech Maltańczyków: Jerzego Preca, Marię Adeodaty Pisani oraz Ignacego Falzona. Na zakończenie pielgrzymki Jan Paweł II m. in. powiedział: „Ta wizyta kończy moją jubileuszową pielgrzymkę poprzez historię zbawienia, od ziemi Abrahama na Synaju, gdzie Bóg dał nam Dekalog, po Ziemię Świętą, gdzie dokonały się wielkie wydarzenia związane z naszym nawróceniem”.

95. Kazachstan, Armenia 22 – 27 IX 2001

Kazachstan 22 – 25 IX
Cel pielgrzymki: Spotkanie z chrześcijanami i umocnienie ich w wierze. Hasłem pielgrzymki były słowa: „Miłujcie się wzajemnie”.
Najważniejsze przesłanie: Kraj ten zamieszkuje ok. 100 narodów. Jest silnie zróżnicowany etnicznie i religijnie. Większość stanowią muzułmanie, następnie prawosławni. Kraj ten dziesięć lat wcześniej odzyskał niepodległość i uwolnił się spod jarzma sowieckiej dyktatury. Bezpośrednio po ceremonii powitania, Jan Paweł II udał się pod pomnik ku czci ofiar totalitaryzmu. Papież złożył hołd poległym i modlił się w milczeniu. Najważniejszym wydarzeniem była Msza św. celebrowana na Placu Matki Ojczyzny w Astanie. Uczestniczyli w niej przede wszystkim niekatolicy. W homilii Jan Paweł II mówił o konieczności pokojowego współistnienia chrześcijan i muzułmanów oraz budowaniu przez nich cywilizacji miłości. Papież zachęcał ich do „budowania świata bez przemocy, który kocha życie i wzrasta w sprawiedliwości i solidarności”. Słowa te Jan Paweł II wypowiadał kilka dni po terrorystycznym zamachu islamskich fundamentalistów na wieże World Trade Center w Nowym Jorku.

Armenia 25 – 27 IX
Cel pielgrzymki: Spotkanie z chrześcijanami i umocnienie ich w wierze podczas obchodów 1700-lecia przyjęcia chrztu przez Armenię.
Najważniejsze przesłanie: Pielgrzymkę tę należy uznać za jedną z najbardziej ekumenicznych papieskich pielgrzymek. Od samego początku Jan Paweł II był serdecznie przyjmowany przez głowę Kościoła ormiańskiego katolikosa Karekina II. Papież zamieszkał w jego pałacu, który określił „domem swego Brata”. W przemówieniu Jan Paweł II zwrócił uwagę na wielowiekową tradycję chrześcijaństwa, które zrodziło się z nauk głoszonych przez Apostołów Bartłomieja i Tadeusza. Papież mówił: „W annałach Kościoła powszechnego na zawsze pozostanie zapisane, że mieszkańcy Armenii byli pierwszymi, którzy jako naród przyjęli łaskę i prawdę Ewangelii naszego Pana Jezusa Chrystusa”. Ekumeniczny charakter pielgrzymki był stale akcentowany. Wielokrotnie podkreślano dobre stosunki między Kościołami oraz konieczność dalszego dążenia do jedności. Jan Paweł II i katolikosa Karekin II wspólnie uczestniczyli we wszystkich nabożeństwach, spotkaniach, wspólnie modlili się w katedrze Ormiańskiego Kościoła Apostolskiego i nad grobami katolikosów Wazgena I i Karekina I oraz wspólnie odmówili modlitwę pod pomnikiem upamiętniającym wymordowanie 1,5 mln Ormian. Podczas wizyty w katedrze p.w. św. Grzegorza Oświeciciela odbyło się nabożeństwo ekumeniczne. Papież w przemówieniu m. in. mówił: „Niech pamięć o czasie, gdy Kościół oddychał ‘obydwoma płucami’, przynagla chrześcijan Wschodu i Zachodu, aby szli razem w jedności wiary, respektując uprawnione odmienności, akceptując się wzajemnie i wspomagając jako członki jednego Ciała Chrystusa”. Kulminacyjnym momentem liturgii było oddanie czci relikwiom św. Grzegorza. W ostatnim dniu pielgrzymki Jan Paweł II odprawił Mszę św. po której wraz z katolikosą Karekinem II raz jeszcze wyraził pragnienie kontynuowania wysiłków ekumenicznych podpisując Wspólną Deklarację. Podczas ceremonii pożegnalnej Karekin II dziękował Ojcu Świętemu za „trzy niezapomniane dni”.

(Opracowane na podstawie polskiego wydania L’Osservatore Romano 11 – 12 (238) 2001, s. 3 – 39)

97. Kanada, Gwatemala, Meksyk 23 VII – 2 VIII 2002

Kanada 23 – 29 VII
Cel pielgrzymki: Spotkanie z młodzieżą całego świata podczas obchodów XVII Światowego Dnia Młodzieży.
Najważniejsze przesłanie: Na spotkanie z Janem Pawłem II do Toronta przybyła młodzież z ponad 170 krajów. Hasłem XVII Światowego Dnia Młodzieży były słowa: „Wy jesteście solą ziemi, wy jesteście światłem świata”. Przygotowania do spotkania młodych w Toronto poprzedzone były wędrówką krzyża Światowych Dni Młodzieży, który docierał do setek miejscowości, szkół, uniwersytetów, kościołów, więzień. Stanął także na ruinach World Trade Center w Nowym Jorku. Krzyż tam był w centrum modlitewnego spotkania papieża z młodymi całego świata. Podczas nocnego czuwania Jan Paweł II pobłogosławił dwanaście koszy soli oraz dwanaście płonących pochodni, od których zapłonęło tysiące świec. Papież w przemówieniu do młodych zachęcał ich do „działania” jak sól i światło. W homilii podczas Mszy św. kończącej XVII Światowe Dni Młodzieży Ojciec Święty ukazał Chrystusa jako przyjaciela młodych, który prowadzi ich z ciemności do światła. Przestrzegał przed pozorną wolnością i pozornym szczęściem, które przynieść ma wyzbycie się nie tylko prawd moralnych, ale także i osobistej odpowiedzialności. Jan Paweł II apelował, aby młodzież miała odwagę budować świat poprzez swą wiarę, miłość, inteligencję i odpowiedzialność.

Gwatemala 29 – 30 VII
Cel pielgrzymki: Spotkanie z wiernymi i umocnienie ich w wierze oraz kanonizacja bł. Piotra od św. Józefa de Betancurt.
Najważniejsze przesłanie: Głównym wydarzeniem papieskiej wizyty była Msza św. podczas której Jan Paweł II kanonizował bł. Piotra od św. Józefa de Betancurt, misjonarza, który „był prawdziwie bratem tych wszystkich, którzy żyją w potrzebie i poświęcał się czule i z ogromną miłością dla ich zbawiania”. Papież zachęcał mieszkańców Gwatemali do naśladowania go przez niesienie pomocy chorym, ubogim i biednym. W uroczystości wzięli udział nie tylko Gwatemalczycy, ale także i wierni z Salwadoru, Hondurasu, Wysp Kanaryjskich oraz wielu Indian. Wśród nich była także cudownie uzdrowiona za wstawiennictwem nowo kanonizowanego, św. Piotra od św. Józefa de Betancurt.

Meksyk 30 VII – 1 VIII
Cel pielgrzymki: Spotkanie z wiernymi i umocnienie ich w wierze oraz kanonizacja bł. Juana Diego Cuauhtlatoatzina i beatyfikacja Jana Chrzciciela i Hiacynty od Aniołów.
Najważniejsze przesłanie: Podczas Mszy św. celebrowanej w bazylice Matki Bożej w Guadalupe, Jan Paweł II kanonizował bł. Juana Diego Cuauhtlatoatzina, który jako pierwszy rdzenny mieszkaniec został beatyfikowany w 1990 r. Na tę uroczystość licznie przybyli rdzenni Indianie. Następnego dnia papież beatyfikował dwóch kolejnych Indian z plemienia Zapoteków, Jana Chrzciciela i Hiacynty od Aniołów. W 1700 r. ponieśli oni śmierć męczeńską w obronie chrześcijańskiej wiary. Uroczystość tę ubogacały indiańskie tańce i pieśni. Posługiwano się siedmioma językami. W homilii Jan Paweł II zachęcał mieszkańców do podążania za nowo beatyfikowanymi drogą świadectwa wierze, która prowadzi do świętości. Na zakończenie uroczystości Jan Paweł II tradycyjnie zawierzył Matce Bożej z Guadalupe nie tylko naród meksykański, ale także i całą Amerykę.

99. Hiszpania 3 – 4 V 2003

Cel pielgrzymki: Spotkanie z wiernymi i umocnienie ich w wierze oraz kanonizacja pięciorga Hiszpanów. Mottem pielgrzymki były słowa Zmartwychwstałego Chrystusa: „Będziecie moimi świadkami”.
Najważniejsze przesłanie: W przemówieniu powitalnym Jan Paweł II nawiązał do swego apelu z 1982 r. Wówczas w Santiago de Compostela wołał: „Europo, odnajdź samą siebie. Bądź sobą, ożywiaj swoje korzenie!”. Ojciec Święty podkreślał rolę Hiszpanii, która do wspólnoty europejskiej powinna wnieść to co posiada, swoje „bogate dziedzictwo kulturowe, historyczne i katolickie”. Podczas Mszy św. w której uczestniczyła także para królewska oraz premier wraz z całym rządem, Jan Paweł II kanonizował pięciorga Hiszpanów. W przemówieniu papież zachęcał Hiszpanów do naśladowania nowo kanonizowanych i podtrzymywania tradycji chrześcijaństwa. M. in. mówił: „To miejsce [Plac Kolumba w Madrycie] przypomina (…) o powołaniu hiszpańskich katolików do budowania Europy i do solidarności z resztą świata. Hiszpania ewangelizowana, Hiszpania ewangelizująca – oto droga. Nie zaniedbujcie nigdy tej misji, która była chlubą waszego kraju w przeszłości i jest śmiałym wyzwaniem na przyszłość”. Podczas spotkania z młodzieżą Jan Paweł II wygłosił bardzo istotne, nie tylko dla młodych ludzi, przemówienie. Mówił m. in.: „Drodzy młodzi, zachęcam was, abyście wstąpili do ‘szkoły Dziewicy Maryi’. Jest Ona niedoścignionym wzorem kontemplacji i wspaniałym przykładem twórczego, radosnego i ubogacającego życia wewnętrznego. Nauczy was Ona, że nie można nigdy oddzielać działania od kontemplacji, dzięki czemu lepiej przyczynicie się do realizacji wielkiego marzenia: narodzin nowej Europy ducha. Europy wiernej swym chrześcijańskim korzeniom, nie zamykającej się w sobie, lecz otwartej na dialog i współpracę z innymi narodami świata; Europy świadomej swego powołania do tego, by być dla świata światłem cywilizacji i impulsem do rozwoju, zdecydowanej łączyć swoje wysiłki i swoje zdolności twórcze ze służbą pokojowi i solidarności między narodami”.

101. Bośnia – Hercegowina 22 VI 2003

Cel pielgrzymki: Spotkanie z wiernymi Kościoła lokalnego i umocnienie ich w wierze oraz prośba o pojednanie zwaśnionych narodów.
Najważniejsze przesłanie: Podczas Mszy św. celebrowanej w Banja Luka Jan Paweł II beatyfikował Ivana Merza, bośniackiego intelektualistę, teologa i założyciela młodzieżowej Akcji Katolickiej. Wybór miejsca celebrowania tej uroczystości nie był przypadkowy, gdyż w 1995 r. serbscy partyzanci zniszczyli pobliski franciszkański klasztor. Po jego zdobyciu urządzili w jego murach huczną zabawę, zapowiadając, iż w tym miejscu już nigdy nie zostanie odprawiona Msza św. Partyzanci tak postąpili, gdyż zakonnicy z tego klasztoru zamieszani byli w 1942 r. prześladowania prawosławnych. Jan Paweł II wybrał zatem to miejsce do sprawowania Mszy św., aby wyznać „mea culpa” Kościoła katolickiego i prosić braci prawosławnych o wybaczenie. Homilia Jana Pawła II była jednym wielkim wołaniem o pojednanie i wybaczeniem win. Papież m. in. mówił: „Z tego miasta naznaczonego w ciągu wieków cierpieniem i krwią, błagam Pana Wszechmogącego, by zmiłował się wobec win popełnionych przeciw człowiekowi, jego godności i wolności, także przez synów Kościoła katolickiego, i by wszystkim dał pragnienie wzajemnego przebaczenia. Tylko w klimacie prawdziwego pojednania pamięć tak wielu niewinnych ofiar i ich poświęcenie nie będą próżne, dadzą nam bowiem odwagę, by budować nowe relacje braterstwa i zrozumienia”.

103. Szwajcaria 5 – 6 VI 2004

Cel pielgrzymki: Spotkanie z młodymi katolikami Szwajcarii, którzy uczestniczyli w swym pierwszym krajowym zlocie. Hasłem papieskiej pielgrzymki było słowo „Wstań” (Łk 7,14) wypowiedziane przez Jezusa do młodzieńca w Nain.
Najważniejsze przesłanie: W przemówieniu powitalnym Jan Paweł II m. in. mówił: „Obowiązek głoszenia Ewangelii każe mi wędrować drogami świata, aby ukazywać ją na nowo ludziom trzeciego tysiąclecia, a szczególnie młodym pokoleniom. Chrystus jest Odkupicielem człowieka! Kto w Niego wierzy i idzie za Nim, staje się budowniczym cywilizacji miłości i pokoju”. W czasie tej pielgrzymki Jan Paweł II spotkał się z 300-osobową grupą członków Stowarzyszenia byłych Gwardzistów Szwajcarskich i ich rodzin. Podczas spotkania z młodzieżą Jan Paweł II m. in. mówił: „Ja również tak jak wy dzisiaj, miałem kiedyś 20 lat. Lubiłem sport, narciarstwo, teatr. Studiowałem i pracowałem. Miałem pragnienia i troski. To właśnie wtedy, przed tak wielu już laty, kiedy wojna, a następnie reżim totalitarny wyniszczały moją Ojczyznę, chciałem nadać mojemu życiu sens i tego sensu życia szukałem.. Odkryłem go, idąc za Panem Jezusem. (…) ‘Wstań!’. To słowo, które Pan powiedział do młodzieńca z Nain, rozbrzmiewa dziś z mocą w naszym zgromadzeniu, a skierowane jest do was, drodzy młodzi przyjaciele, chłopcy i dziewczęta, młodzi katolicy Szwajcarii! Papież przybył do was z Rzymu, aby wraz z wami jeszcze raz usłyszeć to wezwanie Chrystusa i niczym echo przekazywać je dalej”. Kończąc spotkanie Jan Paweł II raz jeszcze skierował do młodych następujące słowa: „Na początku (…) trzeciego tysiąclecia również wy, młodzi, jesteście wezwani, by głosić przesłanie Ewangelii świadectwem waszego życia. Kościół potrzebuje waszej energii, entuzjazmu i młodzieńczych ideałów, aby Ewangelia inspirowała życie społeczne i tworzyła cywilizację prawdziwej sprawiedliwości i miłości wolnej od dyskryminacji. Dziś w świecie, którym często brakuje światła i odwagi szlachetnych ideałów, tym bardziej nie można wstydzić się Ewangelii (por. Rz 1,16), lecz trzeba ją rozgłaszać na dachach (por. Mt 10,27). (…) Młodzi Szwajcarzy, w drogę! Pan idzie z wami. W waszych rękach niech będzie krzyż Chrystusa. Na waszych ustach, słowa Życia. W sercu, zbawcza łaska zmartwychwstałego Pana! Wstań! To Chrystus mówi do was. Słuchajcie Go!”.

105. Rzym, Watykan, 2 IV 2005 godz. 21:37

Tego dnia, Ojciec Święty Jan Paweł II wyruszył w najważniejszą pielgrzymkę swego życia. Wyruszył w drogę, której kresem było wkroczenie „do Domu Ojca”.