IV Niedziela Wielkiego Postu

ANTYFONA NA WEJŚCIE – muzyka: Janusz Korczak

por. Iz 66, 10-11

Raduj się, Jerozolimo, * zbierzcie się wszyscy, którzy ją kochacie. * Cieszcie się, wy, którzy byliście smutni, * weselcie się i nasycajcie u źródła waszej pociechy.
Ps 121 (122), 1

V: Uradowałem się, gdy mi powiedziano:
«Pójdziemy do domu Pańskiego!»

Dlaczego Niedziela Laetare?

Powszechnie podkreśla się, że w połowie okresu pokutnego Kościół zawiesza tematy pokutne i zaprasza do radości, a kolor szat jest tego wyrazem. Jednak już pobieżne spojrzenie na formularz i na czytania mszalne pokazuje, że nie jest to takie oczywiste. Okazuje się, że teksty liturgiczne nie zwracają szczególnej uwagi na wątek radości. Powstaje więc pytanie, czy nazwa niedzieli Laetare nie jest stosowna na wyrost?  A może jest tylko reminiscencją starej liturgii?

Już w rękopisach z IX wieku (począwszy od Graduale z Rheinau ok. 800 r.) widać związek antyfony Laetare Jerusalem z IV Niedzielą Wielkiego Postu. Tekst antyfony pochodzi z ostatniego fragmentu księgi Izajasza 66, 10-11 i odnosi się do ideii nowej Jerozolimy. Werset psalmu 122,2 po antyfonie również nawiązuje do świątyni jerozolimskiej. Wszystko to prowadzi do wniosku, że temat radości związany jest z Wiecznym Miastem Jeruzalem.

W dawnych mszałach w podtytule formularza na IV Niedzielę Wielkiego Postu znajdujemy informację o statio. Tradycja kościołów stacyjnych narodziła się w pierwszych wiekach chrześcijaństwa, kiedy w Rzymie podczas Wielkiego Postu wierni pod przewodnictwem papieża gromadzili się każdego dnia w innym kościele, związanym z kultem męczenników. W IV Niedzielę kościołem stacyjnym była bazylika św. Krzyża z Jerozolimy. Wzmianka o statio w tym właśnie kościele potwierdza i wzmacnia teologiczny wątek świętego miasta Jeruzalem w interpretacji liturgii tego dnia. Wszystkie teksty mszalnego proprium nawiązują do świętego miasta Jeruzalem. Stąd też wybór psalmu 121 (122) w wersecie antyfony, śpiew pielgrzymów zmierzających do Jerozolimy. Słowo Jeruzalem oznacza miasto zbawienia i miasto pokoju. Zbawienie i pokój są obietnicą tej niedzieli w świetle już zbliżającej się Paschy, która jest świętem zbawienia i pokoju. Na tej obietnicy zbudowana jest radość, która przenika śpiew antyfony na wejście, tym razem skomponowanej przez Janusza Korczaka.   Droga do Paschy jest drogą światła, którego doznał niewidomy od urodzenia, bohater ewangelii proklamowanej w IV niedzielę Wielkiego Postu roku w cyklu A. Także nasza droga do Wielkanocy jest drogą ku światłu Zmartwychwstania. Idąc w kierunku światła i odkrywając, że światło przychodzi do nas, już cieszymy się smakowaniem radości tej nocy, w której światło zwyciężyło ciemność, raz na zawsze.

W połowie Wielkiego Postu (dokładna połowa występuje w poprzedzający czwartek), Kościół mówi nam: Raduj się! Wielkanoc jest już blisko. W jaki sposób Kościół nam chce o tym przypomnieć? Poprzez tekst i melodie.

1. W tekście łacińskim czytamy: Laetare, gaudete, exsultate! Te same czasowniki znajdują się w Orędziu Wielkanocnym, ale w odwrotnej kolejności, jakby w zwierciadle: Exsultet, Gaudeat, Laetetur!
2. W melodii gregoriańskiej tej antyfony na samym początku znajduje się fragment melodii, który występuje w Wigilię Paschalną w trzykrotnym Alleluja śpiewanym przez celebransa.

Antyfona na wejście tej IV Niedzieli chce podkreślić związek teologiczny między Wielkim Postem a Wielkanocą. Nasz śpiew spotyka się już ze śpiewem nocy paschalnej. Jest to zarówno liturgiczna, jak i ascetyczna funkcja okresu Wielkiego Postu, który rozumiany jest jako intensywne przygotowanie do celebracji Misterium Paschalnego oraz jako antycypacja radości Wielkiej Niedzieli.

Susi Ferfoglia, kantor Sanktuarium św. Jana Pawła II